Festiwal 2010

Szanowni Państwo.

Serdecznie zapraszam na kolejne spotkanie z przepiękną muzyką cerkiewną w wykonaniu laureatów XXIX MFMC –„Hajnówka 2010” w Białymstoku, w czasie kończącego Festiwal Koncertu Galowego.

Koncert i nagranie rozpoczynamy piękną i najstarszą w tegorocznym Festiwalu pochodzącą z Syrii modlitwą „Hululo” wykonaną przez solistkę i śpiewaków profesjonalnego estońskiego Zespołu „Orthodox Singhers” z Tallina. Muzyczny klimat początków Chrześcijaństwa, ale bizantyjskim utworem „Dostojno jest” kontynuuje dziecięcy Chór parafialny z Kamieńca (Białoruś) wyróżniony za wieloletnie aktywne odradzanie muzyki cerkiewnej na wschodnich rubieżach Puszczy Białowieskiej. Taką samą modlitwą, ale z muzyką swojego współczesnego autora odpowiadają im równie młodzi koledzy z kijowskiego Chóru „Likrin”. Chór „Viva la musica” z Odessy w pełni ekspresji wykonujący utwór klasyka D. Bortniańskiego to zdobywca III nagrody wśród chórów amatorskich świeckich. Mołdawskie uczelnie muzyczne reprezentuje Chór Uniwersytetu Muzycznego w Bielcach, laureat równorzędnej co poprzednicy nagrody, ale w kategorii uczelni muzycznych. Na płycie prezentuje utwór współczesnego mołdawskiego kompozytora, chórmistrza i pedagoga obecnego na koncercie prof. T. Zgurianu. Kolejną modlitwę „Angieł wopijasze” z muzyką amerykańskiego kompozytora B. Ledkowskiego znakomicie, co potwierdzili międzynarodowi jurorzy, przyznając I nagrodę w kategorii chórów amatorskich świeckich, wykonuje białoruski stołeczny chór „Salutaris” prowadzony przez wielokrotną laureatkę naszego festiwalu, Olgę Janum. W klimat bałkańskiego sacrum wprowadza nas anonimową serbską modlitwą z XVII wieku Chór Akademii Muzycznej ze Wschodniego Sarajewa w Bośni i Hercegowinie. Znakomita wrocławska dyrygentka, dotychczasowa laureatka „Hajnówki” Agnieszka Franków-Żelazny występuje w koncercie dwukrotnie: z Chórem Filharmonii Wrocławskiej wykonując kompozycję S. Rachmaninowa „Chwalitie Imia Gospodnie” oraz w dalszej części koncertu z Chórem wrocławskich medyków – kompozycję P. Czesnokowa „Miłost mira”. Obydwa chóry (co warto podkreślić) choć reprezentują środowisko gdzie muzyka cerkiewna nie jest zbyt popularna, są zdobywcami drugich nagród w swoich kategoriach. Sankt Petersburg reprezentuje Chór Państwowego Koledżu Muzycznego . Młode, ale znakomite śpiewaczki świetnie prowadzone przez pedagoga, kompozytora i wokalistę Siergieja Jekimowa, które razem z Chórem (również żeńskim) Uniwersytetu w Belgradzie okazały się zwycięzcami w kategorii chórów uczelni muzycznych wykonają „Alleluja”- jedną z najpopularniejszych w światowej chóralistyce kompozycję R. Twardowskiego. Obecny na koncercie wybitny współczesny polski kompozytor orzekł, że było to jedno z najlepszych dotychczasowych wykonań tego utworu. Znaczącą i popularną modlitwę „Cariu niebiesnyj” z wyczuciem i swoistym uduchowieniem prezentują na płycie reprezentanci prężnego i specyficznego muzycznie środowiska dońskich Kozaków – Dońska Kapela Chóralna „Anastasija” pod dyrekcją prof. Siergieja Tarakanowa – wykładowcy Konserwatorium. Drugą część koncertu rozpoczął najlepszy chór parafialny tegorocznej edycji – Młodzieżowy Chór Parafii Św. Mikołaja z Kijowa wykonując utwór włoskiego kompozytora D. Sartiego ,,Radujtiesia ludije”, ustępując zaraz miejsca najlepszemu chórowi dziecięcemu – Chórowi Radia i Telewizji Litwy , który „od dziecięcego serca” wykonał modlitwę ”Chwalitie Imia Gospodnie”. Bardzo ważne w Liturgii prawosławnej modlitwy „Miłost mira” i „Tiebie pojem” z wyczuciem zaśpiewał wymieniony już Chór Akademii Medycznej z Wrocławia. Zaś klimat pełen zadumy i refleksji stworzyli kolejni uczestnicy koncertu. To młodziutkie wykonawczynie z Państwowego Koledżu Muzycznego w Grodnie prowadzone przez znakomitą dyrygentkę i pedagoga Łarisę Ikonnikową. Przepięknie i bardzo modlitewnie wykonały kompozycję współczesnej białoruskiej kompozytorki Ludmiły Szleg „Hymn ku czci Eufrasinii Połackiej” czczonej na Białorusi od stuleci, Świętej księżniczki i mniszki. Znakomity Akademicki Chór Uniwersytetu Warszawskiego zdobywając werdyktem międzynarodowego Jury I nagrodę potwierdził istniejącą opinię, że jest jednym z najlepszych akademickich chórów w Polsce. W czasie koncertu wykonał dwa utwory. Na płycie prezentujemy jeden, kompozycję P. Czesnokowa „Błażen muż”, którą razem z chórem wykonał wyróżniony przez Jury solista – Krzysztof Chalimoniuk. Znakomicie prowadzony przez prof. Darinkę Matić – Marowić wspomniany już Chór „Collegium Musicum” z Belgradu to laureat drugiej nagrody naszego Festiwalu w 2002 roku. Tym razem okazał się chórem najlepszym. Brawurowe wręcz wykonanie kompozycji „Wospojtie” serbskiego kompozytora Tajćewića, publiczność przyjęła entuzjastycznie.

Zanim zaproponujemy spotkanie ze zdobywcą pierwszej nagrody w kategorii chórów profesjonalnych, prosimy o wysłuchanie utworów muzyki cerkiewnej jednej z najstarszych w świecie Gruzińskiej Cerkwi Prawosławnej. Gruzińskie modlitwy wykona uczestniczący w Festiwalu z inicjatywy i dzięki pomocy Pierwszej Damy Gruzji, Sandry Roelofs, laureat nagrody specjalnej, Państwowy Męski Zespół Republiki Adżarskiej z Batumi. Ostatnim wykonawcą koncertu i płyty jest najlepszy profesjonalny chór tegorocznej edycji, Kijowska Męska Kapela Chóralna im. L. Rewuckiego pod dyr. Jurija Kuracza. Kilka znakomicie wykonanych przez chór i solistów przepięknych utworów, ze szczególnym wskazaniem muzyki Kijewo – Pieczerskiej Ławry, to moim zdaniem prawdziwa uczta duchowa i prezentacja sztuki chóralnej najwyższego lotu. Duchowość i artyzm ponownie wykonanej modlitwy „Błażen muż” skłania nas do nadania takiego tytułu całej płycie. Koncert i nagranie tradycyjnie kończy pieśń życzenie „Mnogaja leta”. Wykonał ją stworzony na scenie ad hoc wielki mieszany chór. Do męskiej Kapeli z Kijowa dołączyły śpiewaczki z Petersburga i Belgradu. Później były tylko ogromne owacje stojącej publiczności.

Życzę przyjemności w słuchaniu.

Mikołaj Buszko

 

 XXIX Międzynarodowy Festiwal Muzyki Cerkiewnej – „Hajnówka 2010”

Wiwaty, okrzyki radości i wspólne śpiewanie towarzyszyły ogłoszeniu wyników XXIX Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Cerkiewnej – „Hajnówka 2010”. I choć wszystkie uczestniczące w tegorocznym Festiwalu chóry wywołały wiele wrażeń, ten dzień zdecydowanie należał do najlepszych z nich! 23 maja Jury ogłosiło wyniki przesłuchań konkursowych, po czym nastąpił Koncert Galowy.

Uroczystość rozpoczęły muzyczne symbole Festiwalu jako Forum Wschodu i Zachodu – hymn „Gaude Mater Polonia” w wykonaniu Chóru Filharmonii Wrocławskiej pod dyr. Agnieszki Franków-Żelazny oraz Stichira „Ziemlie Russkaja” zaśpiewana przez Dońską Kapelę Chóralną „Anastasija” pod dyr. Siergieja Tarakanowa.

Po oficjalnym otwarciu na scenie pojawił się prof. Romuald Twardowski. Przewodniczący Jury odczytał werdykt znakomitego międzynarodowego grona znawców muzyki, którzy zebrali się w tym roku, aby ocenić występy chórów:
– Z dużą satysfakcją stwierdzamy wysoki poziom artystyczny zespołów biorących udział w tegorocznym Festiwalu – podsumowywał wyniki konkursu – Na szczególną uwagę zasługuje fakt obecności chórów dziecięcych i wielu chórów uczelni muzycznych, co pozwala z optymizmem patrzeć na przyszłość wykonawstwa muzyki cerkiewnej. Podobnie jak w poprzednich latach Festiwal stał się płaszczyzną porozumienia pokoleń, kultur i narodów.

Pierwsze miejsca Jury przyznało:
– w kategorii chórów parafialnych – Młodzieżowemu Chórowi „O czudiesie” Cerkwi Św. Mikołaja z Kijowa (Ukraina) pod dyr. Jeleny Majewej,

– w kategorii chórów amatorskich świeckich – Chórowi Uniwersytetu Warszawskiego z Warszawy pod dyr. Iriny Bogdanovich oraz Chórowi Kameralnemu „Salutaris” z Mińska (Białoruś) pod dyr. Olgi Janum (dwa I miejsca ex aequo),

– w kategorii chórów dziecięcych – Dziecięcemu Chórowi Radia i TV Litwy z Wilna (Litwa) pod dyr. Reginy Malecktaite

– w kategorii chórów uczelni muzycznych – Chórowi „Collegium Musicum” Państwowego Uniwersytetu Sztuki z Belgradu (Serbia) pod dyr. Darinki Matic-Marović oraz Żeńskiemu Chórowi Państwowego Koledżu Muzycznego im. N. A. Rimskiego-Korsakowa z St. Petersburga (Rosja) pod dyr. Siergieja Jekimowa (dwa I miejsca ex aequo),

– w kategorii chórów profesjonalnych – Kijowskiej Męskiej Kapeli Chóralnej im. L. Rewuckiego z Kijowa (Ukraina) pod dyr. Jurija Kuracza.

 

Odczytywanie wyników konkursu co raz przerywały okrzyki i gromkie brawa. Ta część uroczystości zakończyła się radosnym śpiewem chórów. Z różnych części sali koncertowej w kilku językach zabrzmiały życzenia „Sto lat!”.

Zwycięskich chórów raz jeszcze można było wysłuchać podczas Koncertu Galowego.

Po hymnach: Gaude Mater Polonia w wykonaniu Chóru Uniwersytetu Warszawskiego oraz Stichirze Ziemle Russkaja w wykonaniu Dońskiej Kapeli Chóralnej „Anastasija” z Rostowa rozpoczął się Koncert Galowy. Prowadzący koncert Marcin Tomkiel przywitał licznie przybyłych gości, w tym zaproszonych polityków, przedstawicieli mediów oraz kościołów – posła Józefa Klima, Krzysztofa Palińskiego – dyrektora Mediów Regionalnych Wydawnictwa Prasa Podlaska, Anatola Wapa – dyrektora Departamentu Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Marszałkowskiego, Agnieszkę Romaszewską – dyrektor oddziału Telewizji Polskiej w Białymstoku SA, Zbigniewa Nikitorowicza – dyrektora Gabinetu Marszałka Województwa Podlaskiego, Władysława Prochowicza – Prezesa Zarządu Polskiego Radia Białystok, ks. dr Radosława Kimszę z Kurii Metropolitalnej oraz Waldemara Pawłowskiego- zastępcę dyrektora gabinetu Prezydenta m. Białegostoku.

Jako pierwszy wystąpił Zespól Wokalny „Orthodox Singers” z Estonii , prezentując syryjski raspiew – „Hulülo” – pieśń z czasów Chrystusa.

Następnie zaśpiewali kolejni laureaci, jeszcze raz prezentując słuchaczom różnorodność muzyki cerkiewnej, a także barwną panoramę różnych szkół i stylów wykonawczych oraz podejścia do tradycji i nowoczesności.

Bizantyjski napiew XV w. – „Dostojno jest’” w wykonaniu Chór Cerkwi p.w. Św. Symeona

„Dostojno jest’” N. Leonowicza w wykonaniu Dziewczęcego Zespołu „Likrin”

„Spasi ludi Twoja” D. Bortniańskiego w wykonaniu Chóru „Viva la musica”

„Laudati pre domnul” Teodora Zgurianu w wykonaniu Chóru „Gaudeamus” Państwowego Uniwersytetu Muzycznego

„Angieł wopijasze” B. Ledkowskiego w wykonaniu Chóru Kameralnego „Salutaris”

Anonimowy „Serbski kanonik” (XVII w.) w wykonaniu Chóru Kameralnego Akademii Muzycznej z Sarajewa Wschodniego

„Chwalitie Imia Gospodnie” R. Twardowskiego wykonuje Chór Filharmonii Wrocławskiej

„Alliłuja” R. Twardowskiego wykonuje Żeński Chór Państwowego Koledżu Muzycznego im. N. A. Rimskiego-Korsakowa

„Cariu niebiesnyj” A. Kastalskiego w wykonaniu Dońskiej Kapeli Chóralnej „Anastasija”

„Radujtiesia ludije” D. Sartiego wykonuje Młodzieżowy Chór „O czudiesie” Cerkwi Św. Mikołaja

„Chwalitie Imia Gospodnie” D. Christowa w wykonaniu Dziecięcego Chóru Radia i Telewizji Litwy

„Milost’ mira” P. Czesnokowa wykonuje wrocławski Chór Kameralny Akademii Medycznej

„Piesnapieńnie u honar Jeufrasinii Połackaj” Ludmiły Szleg wykonuje Żeński Chór Kameralny Państwowego Koledżu Muzycznego z Grodna

„Błażen muż” P. Czesnokowa w wykonaniu Chóru Akademickiego Uniwersytetu Warszawskiego

„Wospojtie” M. Tajćevića wykonuje Chór „Collegium Musicum” Państwowego Uniwersytetu Sztuki

Jako ostatni zaśpiewał zwycięzca I miejsca w kategorii chórów zawodowych – Kijowska Męska Kapela Chóralna im. L. Rewuckiego z Kijowa, wykonując Serbsko-biznatyjski raspiew – „Christos Anesti” oraz pieśń „Błażen muż” A. Lubimowa. Był to jednocześnie popis kunsztu solistów zespołu – Walentyny Iwanienko oraz Wasilija Pudczenko. Bisy jakie później raz za razem pojawiały się na życzenie widowni nie chcącej wypuścić artystów ze sceny, sprawiły, że występ ten zamienił się w nieduży koncert!

Festiwal zakończyło wykonanie „Mnogaja leta” – na scenie wspólnie wystąpiły trzy chóry: „Collegium Musicum” z Belgradu, Żeński Chór z Sankt-Peteresburga oraz Chór im. L. Rewuckiego. Na oczach publiczności trzy jednorodne na co dzień chóry – dwa żeńskie i jeden męski – połączyły się w mieszany zespół, którym tego wieczoru pokierował Jurij Kuracz.

Następny Festiwal za rok – zapraszamy!

Serwis fotograficzny: Michał Kość

Muzyka chóralna w twórczości Romualda Twardowskiego

Muzyka chóralna Romualda Twardowskiego znana jest chyba wszystkim polskim chórom. Wykonują ją zarówno doskonałe, profesjonalne i półprofesjonalne zespoły, bardziej i mniej zaawansowane chóry amatorskie, jak też zespoły parafialne i szkolne. Jest ona od ponad 50 lat obecna w polskim życiu śpiewaczym, ciesząc się niesłabnącą popularnością.

Tematyka tej twórczości jest różnorodna. Jej główne obszary to muzyka religijna, liryka wokalna, muzyka inspirowana ludowością, pieśni patriotyczne oraz utwory z tekstem sylabicznym. Niezależnie od charakteru poszczególnych dzieł, można zauważyć pewne typowe cechy stylu kompozytorskiego, przejawiające się w specyficznym prowadzeniu głosów, częstym użyciu niektórych współbrzmień czy rytmów, a także w nawiązywaniu do polskiej muzyki ludowej oraz instrumentalnym traktowaniu chóru jako aparatu wykonawczego.

Obecny język kompozytorski Twardowskiego jest dość oszczędny. Kompozytor stroni od eksperymentów brzmieniowych i fakturalnych, stosuje prostą rytmikę i harmonikę, redukuje użycie znaków chromatycznych, warstwę harmoniczną utworów podporządkowuje rysunkowi poszczególnych linii melodycznych. Zanim jednak doszło do osiągnięcia tego uproszczonego, charakterystycznego i łatwo rozpoznawalnego stylu, jego twórczość przechodziła zasadnicze przeobrażenia.

Etapem poszukiwań twórczych, w którym Romuald Twardowski uległ fascynacji chóralistyką były studia w Warszawie (1958-1960) i lata po ich ukończeniu. Powstały wtedy liczne kompozycje chóralne m. in: Pieśni o wiośnie (1959), Suita warmińska (1960),Nokturny (1960), Carmina de mortuis (1961), Psalm 149 — Cantate Domino canticum novum (1962), które tematycznie i fakturalnie świadczą o rozległości i różnorodności zainteresowań kompozytora.

Pieśni o wiośnie (Świt, Brzózka kwietniowa, Ptak) do słów Juliana Tuwima są pierwszą bardziej rozbudowaną kompozycją chóralną Twardowskiego. Napisane przez niespełna 30-letniego kompozytora, pełne inwencji melodycznej, harmonicznej, fakturalnej, do dzisiaj nie utraciły swej świeżości. Proporcje tempa poszczególnych ogniw tryptyku są tradycyjne: allegretto — lento — allegro giocoso, na tym jednak tradycyjność utworu się kończy, bowiem zarówno jego warstwa muzyczna jak i tekstowa są nowatorskie. Cechą całego tryptyku jest ilustracyjność, muzyczne oddanie treści większych fragmentów jak też pojedynczych słów. Faktura — szczególnie w częściach szybkich — dzięki zastosowaniu krótkich, przechodzących z głosu do głosu motywów i kolorystycznemu użyciu głosów akompaniujących, nawiązuje do muzyki instrumentalnej.

Napisana w kolejnym roku Suita warmińska jest pięcioczęściowym cyklem, do tekstów ludowych, w którym kompozytor przeplata żywiołową rytmikę z powolną kantyleną (tempa poszczególnych ogniw cyklu to: deciso, lento, allegretto, molto espressivo i vivo e leggiero). W utworze tym kompozytor sięga do rozbudowanej harmoniki, opartej na systemie dur-moll, używając zarazem dość prostej melodyki i tradycyjnych środków fakturalnych, dzięki czemu muzyka ta doskonale wpisuje się w idiom ludowości. Zupełnie inny wyraz mają ascetyczne Carmina de mortuis, do słów Juliana Tuwima. W cyklu tym kompozytor splata atonalną, dysonansową harmonikę i melodykę z jednostajną, statyczną rytmiką, przywołującą na myśl renesansową polifonię religijną. Utwory chóralne, pochodzące z tego pierwszego okresu działalności Twardowskiego są bardzo zróżnicowane i stanowią początek ulubionych obszarów twórczych, znajdując kontynuację w dalszej spuściźnie kompozytora.

W 1968 r. powstała Mała liturgia prawosławna, będąca niejako zapowiedzią przyszłego zainteresowania muzyką cerkiewną, a w latach 70. skomponowane zostały m.in.: Preludio e Toccata (1974), Laudate Dominum (1976) i Lamentationes (1979) na chór a cappella. W utworach tych chór potraktowany jest awangardowo. Preludio e Toccata jest pierwszą z kilku kompozycji, w których zastosowanie tekstu sylabicznego eliminuje warstwę znaczeniową, zwracając całą uwagę na walor brzmieniowy chóru i przybliżając utwór wokalny do idei muzyki absolutnej. Kolejne trzy kompozycje tego nurtu to: Koncert wiejski (1980), Mały koncert (1988) i Trzy eseje(1992).

Laudate Dominum i Lamentationes to utwory eksperymentalne, w których kompozytor zastosował takie środki jak: rezygnacja z określonej wysokości dźwięku na rzecz ekspresji wypowiadanego słowa i efektów dźwiękonaśladowczych (Laudate Dominum) oraz wykorzystanie specjalnie skonstruowanej skali (skala złożona z siedmiu stopni podstawowych i dwóch alterowanych) przy częściowym odejściu od określonej wysokości dźwięku (Lamentationes). W Lamentacjach są miejsca w których jednoczesne zastosowanie znajduje śpiew z określoną wysokością, recytacja rytmizowana — zachowującą wznoszący lub opadający kierunek melodii oraz recytacja nierytmizowana — przeznaczona do indywidualnego powtarzania przez każdego wykonawcę.

W latach 80. XX wieku kompozytor coraz częściej nawiązywał do ludowości. Powstały wtedy m.in. takie cykle jak: Trzy pieśni kurpiowskie z 1980 r. (Ciemna nocka, A kiedy jo jechał, Jedźmy Jasiulu), Dwie pieśni z Podlasia z 1986 r. (A w lesie na dębie i W stodole świta), Dwie pieśni ludowe z 1988 r. (Na polu wierzba i Idzie chmura), czy Tryptyk polski, (1987). Także wspomniane powyżej utwory z tekstem sylabicznym (Koncert wiejski i Mały koncert) rytmicznie wzorowane są na polskim folklorze. W twórczości inspirowanej polską muzyką ludową kompozytor nie odchodzi od typowego dla siebie języka harmonicznego i prowadzenia głosów, dzięki czemu muzyka ta ma charakterystyczne, wyraziste brzmienie.

Kiedy na początku lat 80. Romuald Twardowski został zaproszony do jury Festiwalu Muzyki Cerkiewnej w Hajnówce, postanowił powtórnie sięgnąć do tradycji kulturalnej Bizancjum. Powstały wtedy Trzy freski na orkiestrę symfoniczną (1986), będące nawiązaniem do trzech regionów prawosławia: Grecji, Rosji i Bałkanów. Poszczególne części utworu są zatytułowane: Christos Pantokrator na górze Athos, Święta Trójca według Rublowa i Prorok Eliasz na wozie ognistym z klasztoru w Rile. Utwór ten, podobnie jak Mała liturgia prawosławna, wywodzący się z tradycji kultury wschodniej, nie ma jednak żadnego zastosowania w praktyce religijnej Kościoła wschodniego, a Romuald Twardowski, ciągle obcujący z żywym wykonawstwem śpiewów cerkiewnych, coraz bardziej takiego praktycznego zastosowania poszukiwał. Zwrot jego zainteresowań twórczych w kierunku muzyki sakralnej nastąpił w latach 90., a głównymi nurtami twórczości kompozytora stały się w tym okresie rzymskokatolicka i prawosławna chóralna muzyka religijna a cappella.

W okresie tym kompozytor wpadł na pomysł napisania takiego utworu, który mógłby być wykonany i w jednym i w drugim Kościele. Utworem tym jest Alleluja (1990) — naW okresie tym kompozytor wpadł na pomysł napisania takiego utworu, który mógłby być wykonany i w jednym i w drugim Kościele. Utworem tym jest Alleluja (1990) — nagrodzone l. nagrodą na konkursie kompozytorskim PZChiO im. S. Wiechowicza w 1990 roku. Ta idea utworu ekumenicznego, znajdującego zastosowanie w liturgiach obu kościołów zaowocowała ponownie utworem Osanna(1992). Tak samo jak w Alleluja kompozytor posłużył się tutaj tylko jednym słowem Osanna/Hosanna, które stanowi całą treść dzieła. Chóralna muzyka religijna stała się w ostatniej dekadzie XX w. i w początkach obecnego stulecia głównym nurtem twórczości kompozytora. Jej styl różni się zasadniczo od stylistyki utworów z lat 60. i 70. Kompozytor zrezygnował z eksperymentów brzmieniowych i fakturalnych, uprościł rytmikę i harmonikę, zredukował użycie znaków chromatycznych, warstwę harmoniczną utworów podporządkował rysunkowi poszczególnych linii melodycznych.

W swej muzyce religijnej Romuald Twardowski splata zdobycze nowoczesnej harmonii i faktury z wybranymi elementami muzyki kościelnej Wschodu i Zachodu, czego efektem jest jedyny w swoim rodzaju, indywidualny język. Obok wspomnianych powyżej utworów ekumenicznych Twardowski napisał w tym czasie liczne kompozycje cerkiewne i kościelne: Chwalitie Imia Gospodnie (1990), Woskriesienije Christowo (1995), Regina caeli (1996), Wsiakoje dychanije (1996), Błażen muż (1997), Osanna II (1997), K Tiebie, Władyko (1998), Benedictus (1999), Lauda Sion (1999), Sie nynie (1999), Carice moja (2000), Chwali dusze moja Gospoda (2000), Wo Carstwii Twojem (2000), Jubilate Deo (2001), O, gloriosa Domina (2001), Otcze nasz (2005), Pater noster (2005), Popule meus (2006), Lux aeterna (2007), O Crux ave (2008), Ave Maria (2009). Ponadto w 1994 r. opracował twórczo 28 kolęd prawosławnych na chór mieszany. kademicki Politechniki Gliwickiej pod dyr. Czesława Freunda oraz Liturgię św. Jana Chryzostoma (2005), której prawykonanie odbyło się w Kijowie, pod dyrekcją Mykoły Hobdycza.

Marcin Mazur

Arvo Pärt i „Kanon Pokajanija”

Arvo Pärt urodził się 11 września 1935 roku w estońskim Paide (Biały Kamień — przyp. tłum.), maleńkim mieście leżącym niedaleko stolicy kraju — Tallina. Kilka lat później, w roku 1944, Estonia była już okupowana przez wojska Związku Radzieckiego, a następnie weszła w jego skład, pozostając republiką radziecką przez ponad 50 lat. Fakt ten miał wielki wpływ na życie i muzykę Arvo Pärta.

W 1957 r. Pärt rozpoczął naukę w Konserwatorium w Tallinie, gdzie jego nauczycielem kompozycji był profesor Heino Eller, będący z kolei uczniem Aleksandra Głazunowa. W tym okresie podjął też pracę jako operator dźwięku w Estońskim Radio, komponował muzykę do inscenizacji teatralnych i otrzymywał częste propozycje tworzenia muzyki do wielkiej ilości filmów. W ten sposób, gdy w 1963 r. kończył Konserwatorium, można go już było nazwać profesjonalnym kompozytorem.

Żyjąc w Związku Radzieckim, Pärt nie miał praktycznie żadnego kontaktu ze zjawiskami zachodzącymi w sferze współczesnej „muzyki zachodniej”. Mimo izolacji początek lat 60. w Estonii charakteryzowało pojawienie się wielu nowatorskich metod kompozycji muzycznej, zaś Pärt stanowił awangardę tego ruchu. W jego wczesnych utworach wyraźnie dostrzegalne są wpływy muzyki Prokofiewa i Szostakowicza.

Poczynając od wyjazdu z Estonii, Pärt skoncentrował się na pisaniu utworów religijnych, które stały się bardzo popularnymi kompozycjami wśród chórów i zespołów całego świata. Zespół „Orthodox Singers” z Tallina pod kierownictwem Walerija Pietrowa od dwudziestu lat jest jednym z uznanych zespołów, w repertuarze którego twórczość Arvo Pärta zajmuje odrębne miejsce.

Większość utworów Pärta wykonywanych przez „Orthodox Singers” to części jednej z jego najważniejszych kompozycji sakralnych — „Kanonu Pokajanija”. „Kanon Pokajanija” został zbudowany na „Kanonie Raskajanija”, pojawiającego się już w najwcześniejszych słowiańskich rękopisach Cerkwi Prawosławnej. Tekst „Kanonu Raskajanija” poświęcony jest tematowi przemiany osobistej. Skrucha pojawia się jako konieczny próg, swego rodzaju oczyszczenie na drodze zbawienia. Jest to sytuacja graniczna — wezwanie duszy ludzkiej.

Szczególność wykonywania „Kanonu Pokajanija” Pärta kryje się w braku wirtuozerii, za którą można ukryć niedostatki techniki lub muzykalności — żadne przesadzone wykorzystanie wibrato nie zastąpi dokładnej intonacji osadzonej na matematycznej regularności zapisu nutowego. Bardzo ważną rolę w wykonaniu utworu spełniają przerwy, umiejętność usłyszenia ich przez wykonawcę i wypełnienia sensem muzycznym. Jest to podobne do wezwań duszy ludzkiej, raz wychwalającej Boga, innym razem bolejącej nad swoimi słabościami, gdzie pomiędzy jednym i drugim stanem jest przestrzeń wymagająca wypełnienia.

Nie patrząc na minimalizm i powściągliwość muzyki Pärta, wykonanie „Kanonu” przez „Orthodox Singers” wyróżnia się kontrastowością niuansów i dynamiką całkowicie odpowiadającą tekstowi, co sprawia, że muzyczna ilustracja tekstu jest znacznie bardziej sugestywna i wiarygodna. I znów wszystko niczym w duszy ludzkiej — z ledwie słyszalnym jękiem i lamentem rozpaczy.

Walerij Pietrow
Tłumaczenie Joanna Chaniło

XXVIII Festiwal w pigułce – płyta „Priiditie pokłonimsia”

Proponuję Państwu wysłuchanie najlepszych chórów uczestniczących w XXVIII edycji Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Cerkiewnej — „Hajnówka 2009”, który odbył się w dniach 20-24 maja 2009 r. w Białymstoku. Kolejna edycja — poprzez udział kilkudziesięciu chórów z różnych środowisk Polski i Europy, potwierdziła znaczenie Festiwalu jako Muzycznego Forum Wschodu i Zachodu, a poprzez wykonawców różnych wyznań — formułę otwartości imprezy oraz uniwersalizm muzyki cerkiewnej. Od utworów średniowiecza po kompozycje współczesne. Przykładem niech będzie początek płyty. Dwie modlitwy: króciutka, monasterska, anonimowa „Sławaotcu…” oraz tytułowa „Priiditie pokłonimsia” z muzyką współczesnego rosyjskiego kompozytora

G. Swiridowa. Obie

w pięknym wykonaniu Chóru „Polifonia” z Szaulaj na Litwie, któremu międzynarodowe Jury, kierowane przez wybitnego kompozytora Romualda Twardowskiego, przyznało drugą nagrodę w kategorii chórów profesjonalnych. Na płycie śpiewają również najlepsze chóry z innych kategorii: parafialnych, amatorskich świeckich, uczelni muzycznych i dziecięcych. To właśnie zdobywcy drugiego miejsca w tej kategorii — chłopcy z białoruskiego Świetłogorska — wykonują na płycie modlitwę „Otcze nasz”. Po nich, w jednogłosowej modlitwie z burdonową nutą w tle, prezentują się najlepsi wykonawcy cerkiewni — bułgarscy emigranci — śpiewający w chórze swojej Cerkwi w Berlinie. Dalej zaś laureaci drugiego miejsca — chór cerkiewny z Bugulmy w rosyjskim Tatarstanie. Klimat modlitewności stworzony przez chóry na codzień śpiewające w świątyniach, modlitwą „Zastupnice usierdnaja” znakomicie kontynuują białostoccy studenci z chóru Wyższej Szkoły Administracji Publicznej (III miejsce) oraz zdobywcy miejsca drugiego wśród chórów amatorskich świeckich — chórzyści z Jużnoukraińska na Ukrainie. Oprócz utworów liturgicznych, uczestnicy wykonują często bliskie swojemu sercu utwory paraliturgiczne. Przykładem tego jest kolejny — religijny hymn „Molitwa za Ukrainu”, przepięknie i z ogromnym zaangażowaniem wykonany przez dziewczęta z chóru „Wohnyk” z Kijowa. Chórzystki razem z dziećmi z Rostowa okazały się najlepszymi wykonawcami wśród chórów dziecięcych. Najlepszym chórem polskim wśród amatorskich świeckich, zdobywając drugą nagrodę okazał się krakowski chór „Educatus” prowadzony przez wybitnego dyrygenta i pedagoga (laureata „Hajnówki” sprzed lat) A. Korzeniowskiego. Na płycie wykonują „Pieśń Cherubinów” P. Czajkowskiego. Równorzędną drugą nagrodę, ale w kategorii uczelni muzycznych, wyśpiewali muzycy z kraju gdzie muzyka cerkiewna nie jest zbyt popularna. „Schola Cantorum Budapestiensis”, bo o nim mowa, proponuje wykonaną z iście węgierskim temperamentem modlitwę „Świat, świat, świat” z muzyką rodzimego kompozytora Jonasa Bocsay’a. Następny utwór to pełnia ekspresji, serca i możliwości wykonawczych, wykazana w „Credo” P. Czajkowskiego przez białoruskich studentów z Mińskiego Uniwersytetu Lingwistycznego, którzy podzielili się pierwszą nagrodą ze znakomitymi Mołdawankami z Państwowego Uniwersytetu w Kiszyniowie. Utwór swojego nauczyciela prof. T. Zgurianu „Rastigniera” (Ukrzyżowanie) wykonany doskonale i bardzo nastrojowo w dniu Jego urodzin, usłyszymy w dalszej części płyty.

Zdaniem jurorki i honorowego gościa Festiwalu, Jubilatki, wybitnej kompozytorki Ukrainy — Łesi Diczko, była to najlepsza współczesna kompozycja wykonana na tegorocznym Festiwalu. Zadowolenia (przy ogromnym aplauzie publiczności) nie kryła również po wykonaniu przez Chór z Czernihowa (zdobywcy III nagrody wśród chórów profesjonalnych) swojej kompozycji „Sława Otcu i Synu”. Nagranie tego pięknego fragmentu wykonanej w Koncercie Inauguracyjnym „Liturgii uroczystej”, proponujemy jako kolejną pozycję. Zaraz po niej wspomniana już „Rastigniera”. Przykładem otwartości Festiwalu na rożne konfesje, są kolejne utwory wykonane przez grekokatolików ze Słowacji (druga nagroda) oraz Chór Chrześcijan Baptystów z Białegostoku (trzecia nagroda wśród chórów parafialnych), który na płycie wykonał po polsku psalm „Panie mój” A. Archangielskiego. Pełnią zaangażowania i wdzięku zachęca do „Chwalenia Pana” prowadzony przez dyrygenta wielu chórów i wykładowcę Konserwatorium w Rostowie prof. S. Tarakanowa — dziecięcy chór tej uczelni.

Jury wyróżniło również L. Kowalenko — dyrygentkę chóru „Jarosławna” (III miejsce wśród uczelni muzycznych) z Kijowa oraz jego solistkę N. Kowtun. W ich wykonaniu proponujemy modlitwę „Da isprawitsia molitwa moja” P. Czesnokowa. Najlepszym bezsprzecznie chórem uczelni muzycznych był wykonujący dwa następne utwory — przygotowany przez wybitnego pedagoga i dyrygenta prof. W. Uspieńskiego, Studencki Chór Sankt Petersburskiego Konserwatorium. W czasie Festiwalu i Koncertu, chórem znakomicie dyrygował jego uczeń — A. Maksimow. Mam nadzieję, że spodoba się Państwu również utwór wykonany przez rozpoczynający nagranie litewski chór „Polifonia”. Wymownymi są słowa kończące tę przepiękną modlitwę określające narodzonego Chrystusa jako „człowieka pokornego”. Zdobywcą pierwszej nagrody wśród chórów profesjonalnych został chór stanowiący od lat czołówkę rosyjskiej chóralistyki — słynna Kapela Chóralna im. A. Jurłowa prowadzona przez G. Dmitriaka. Na płycie wykonują dwa utwory. Szczególną uwagę zwracam na „chóralny majstersztyk” — wielogłosowe wykonanie kompozycji W. Titowa (XVIII w).

Podczas Festiwali popularyzujemy, a czasami wręcz odkrywamy muzykę cerkiewną, tworzoną przez polskich kompozytorów. W tym roku polskim prawykonaniem utworu „Zriaszcze mia biezgłasna” przypomnieliśmy europejskiej chóralistyce i międzynarodowej publiczności wybitnego kompozytora Konstantego Gorskiego. Mogliśmy to uczynić dzięki pomocy Grzegorza Seroczyńskiego, Konsula Generalnego RP w Charkowie, który „odkrył” zapomnianego nieco kompozytora żyjącego i tworzącego przez wiele lat w tym mieście. Życie i twórczość K. Gorskiego związana jest z Polską, Białorusią, Rosją i Ukrainą. Dlatego na Festiwalu utwór ten wykonały połączone chóry z tych krajów.

Tradycją „Hajnówki”, zapoczątkowaną w 1982 roku, jest kończenie Festiwalu pieśnią życzeniem „Mnogaja leta”. Tak było i w tym roku. Do wykonujących utwór K. Gorskiego chórów z Czernihowa, Mińska i Petersburga dołączył ze swoją kapelą G. Dmitriak. Dyrygowany przez niego blisko 200 osobowy chór, przy ogromnym aplauzie stojącej publiczności zakończył tegoroczny Festiwal. Utworem tym kończymy również nagranie.

Mając nadzieję na duchową i artystyczną satysfakcję — wyrażam Państwu swój szacunek.

Mikołaj Buszko

Wasyl Titow — wybitny rosyjski kompozytor cerkiewnego baroku

Śpiew cerkiewny jest nieodłączną częścią nabożeństwa prawosławnego. Rozwijał się na terenach wschodniosłowiańskich już od czasów przyjęcia chrześcijaństwa z Bizancjum przez Ruś Kijowską (988 r.), poczynając od prostych jednogłosowych form do wspaniałych dzieł chóralnych tworzonych przez wybitnych kompozytorów, które to dzieła charakteryzują się osobliwym nastrojem i niepowtarzalnym klimatem brzmieniowym. Odkąd wzorowana na zachodnioeuropejskiej chóralna muzyka wielogłosowa wyparła tradycyjną monodię można mówić o takiej muzyce cerkiewnej, do jakiej przywykliśmy i z jaką kojarzą się nam bogate ceremonie liturgiczne cerkwi prawosławnej. Wiek XVI na wschodniosłowiańskim areale zna tylko ograniczoną wielogłosowość cerkiewną, tj. dwu- i trzygłosowy śpiew chóralny, podczas gdy XVII wiek zna już wielogłosowość w pełnym tego słowa znaczeniu, od 4. do 8. a nawet 24. głosów. Najbardziej rozpowszechnioną formą tej pełnej wielogłosowości świadczącej o wysokim poziomie rzemiosła kompozytorskiego był tzw. koncert religijny (duchowny) — partiesnyj koncert. Przeznaczony na kilka partii chóralnych nowy rodzaj śpiewu otrzymał nazwę partesnego (łac. partes — głos). Cechą charakterystyczną śpiewu partesnego była jego wysoka jakość artystyczna, która wyrażała się w nasyceniu brzmienia w licznych kontrastach dynamiki i zewnętrznych efektach, których brak było w pierwotnej wielogłosowości cerkiewnej, w tzw. strocznom pienii. Pewne śpiewy partesne, które były kultywowane w praktyce cerkiewnej należy odnieść do drugiej połowy XVI wieku, gdzie dokonano udanego połączenia zachodnioeuropejskich wzorów z tradycyjną ruską melodyką, motywami danych śpiewów liturgicznych i rodzimej heterofonii — tzw. podgołoski.

Pierwszym kompozytorem polifonii cerkiewnej był Polak Jan Kolęda pracujący wówczas na dworze carskim na stanowisku dyrygenta chóru. Komponował on 9-głosowe kantyki, 8-głosowe psalmy, a także fragmenty nabożeństw prawosławnych. Ważną rolę w dziedzinie polifonii cerkiewnej na ziemiach ruskich odegrał Mikołaj Dylecki (ok. 1630-1696). Zaznajomiony z twórczością M. Mielczewskiego (jego nauczyciela), J. Różyckiego, a także innych wybitnych twórców muzyki zachodnioeuropejskiej napisał traktat pt. „Gramatyka muzyczna”, w którym wyjaśnia tajniki technik polifonicznych stosowanych przez wyżej wspomnianych kompozytorów. „Gramatyka…” to dzieło wiekopomne, pierwszy tego typu traktat muzyczny, w zasadzie podręcznik teorii muzyki i kompozycji powstały w języku małoruskim. Zainteresowania twórcze autora podręcznika skupiały się oczywiście wokół wielogłosowej muzyki a cappellaz wykorzystaniem techniki koncertującej, kontrastów fakturalnych, a także prostych środków polifonicznych.

Kompozytorem niejako równolegle działającym z M. Dyleckim był Wasyl Titow, który wsławił się przede wszystkim jako autor koncertów. Z nim też związany jest dalszy rozwój partesnego koncertu. Twórczość tego utalentowanego rosyjskiego kompozytora charakteryzuje się bogactwem obrazów muzycznych i mistrzostwem techniki kompozytorskiej. Urodził się prawdopodobnie w roku 1650, a zmarł w 1710 r. W materiałach historycznych po raz pierwszy spotykamy jego nazwisko w 1678 r., kiedy był on członkiem korporacji śpiewaczej „Państwowych diaków” — Gosudarstwiennych piewczich diakow.

Najwyraźniej umiejętności wokalne kompozytora nie były małe skoro znalazł się w składzie pierwszej kategoriistanicy, która śpiewała na nabożeństwach w kaplicy cara Fiodora Aleksiejewicza. Późniejsza działalność Wasyla Titowa dokładnie nie jest znana. Titow według N. Findejzena żył w 1709 r., gdyż skomponował koncert ku czci zwycięstwa połtawskiego. W ciągu 30- lub 35-letniej działalności twórczej W. Titow napisał liczne kompozycje muzyki cerkiewnej partesnej różnych rodzajów: 3-głosowe psalmy w typie kantów, liturgie oraz inne kompozycje o charakterze cyklicznym. Najważniejszą z punktu widzenia przydatności cerkiewnej była jego praca polegająca na zapisie nutowym do tekstów Psałterza wierszowanego, przełożonego przez Szymona Połockiego. Ponadto Titow jest autorem pieśni cerkiewnych — kantów — pieśni radosnych bądź smutnych w swoim wyrazie i o rozmaitym charakterze: epickim, moralizatorskim itd.

Twórczość kompozytora pozostaje w ścisłym związku z cerkwią i przeznaczona jest dla określonych chórów cerkiewnych dysponujących dużym aparatem wykonawczym (podwojone głosy sopranów i tenorów).

Spośród bogatego dorobku twórczego Titowa (ponad 200 utworów) należy wymienić niektóre z nich:
— „Dzisiaj Chrystus przychodzi nad Jordan aby się ochrzcić” (Dnies Christos na Iordan priidie — „Dzisiaj Chrystus przychodzi nad Jordan aby się ochrzcić” (Dnies Christos na Iordan priidie krestitsia) — stichira na Święto Objawienia Pańskiego, cs. Kreszczenija,
— „Wesel się Kraju Izerski” (wi Rosji spod jarzma Zakonu Kawalerów Mieczowych,
— „Jakimże uwielbieniem będziemy wysławiać Ciebie” (Kiimi pochwałami….),
— „O przesławny cudzie” (O presławnogo czudiesie) — stichira na święto Podniesienia Krzyża Świętego,
— „Ojcze Tichonie mający Boga w sercu” (Otcze bogonosie Tichonie) — stichira ku czci św. Tychona,
— „Ze złota wykutego herolda” (Złatokowannuju trubu woschwalim dnies´) — stichira na święto Jana Chryzostoma,
— „Powiedz nam dzisiaj” (Rcy nam nynie) — hymn poświęcony zwycięstwu nad Połtawą,
— „Wszystkich strapionych radości” (Wsiech skorbiaszczych radostie) — stichira na święto Wszystkich Strapionych Radość,
— „Święty Boże” (Swiatyj Boże) — Trysagion,
— „Od młodości mojej” (Ot junosti mojeja) — tzw. antifony stiepiennyja, zwane „pieśniami występowań”, śpiewane na jutrzni w wielkie święta (poza Paschą) przed recyt) — tzw. antifony stiepiennyja, zwane „pieśniami występowań”, śpiewane na jutrzni w wielkie święta (poza Paschą) przed recytowaniem Ewangelii,
— „Duch Twój dobry” (Duch Twój błagij) — „kinonik”, tj. hymn liturgiczny śpiewany na św. liturgii w święto Pięćdziesiątnicy podczas przyjmowania przez duchownych komunii, treściowo związany z tematyką danego święta,
— „Z nami Bóg” (S nami Bog) — fragmenty z ks. proroka Izajasza (8, 8-18, 9, 2-7), śpiewane lub recytowane na święta Bożego Narodzenia, Chrztu Pańskiego, Zwiastowania, podczas Wielkiego Powieczerza oraz w pierwszym tygodniu Wielkiego Postu, po kanonie św. Andrzeja z Krety.

Muzyka wymienionych wyżej utworów cerkiewnych jest swobodna, szeroka, pełna uczuć i emocji, głęboko humanitarna, czego źródła należy szukać w staroruskich pieśniach liturgicznych oraz starych śpiewach ludowych. To właśnie na tym podłożu tworzył Titow swoje partesne dzieła o wielkim rozmachu i głębokiej szczerości zrywając niestety z nastrojami mistycznymi zawartymi w staroruskim śpiewie neumatycznym.my się, iż był bardzo dobrym skrzypkiem. Niewątpliwie Titow zetknął się z wieloma działającymi muzykami w Moskwie, m.in. Iwanem Koreniewem, Mikołajem Dyleckim, Symeonem Piekalickim (kompozytorami ukraińskimi). Na podstawie badań paleograficznych stwierdzono, iż znaczna część, około 100 kompozycji Titowa powstała w latach 90. XVII wieku. Pełna jego twórczość obejmowała nie mniej niż 200 dzieł.

Jeżeli chodzi o język muzyczny W. Titiowa, to należy stwierdzić, iż łączył on w sobie prostotę melodyczną przeplataną pełną harmonią i szerokimi łukami polifonii, tonalność zaś nie wykracza poza ramy dur-moll. Forma — bardzo ważny problem twórczości Titowa. W większości są to przejrzyste struktury rondopodobne, w różnie ukształtowanych formach zwrotkowych. Jest to bezsprzecznie jego własna twórcza indywidualność, którą Titow zastosował w swoich rozwiązaniach kompozytorskich.

Kompozycje Wasyla Titowa wykonywane są rzadko, nie tylko na nabożeństwach lecz także na festiwalach. Miejmy nadzieję, że chóry, szczególnie zawodowe, biorące udział w Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Cerkiewnej zaprezentują nam nieznane dotąd dzieła tego niewątpliwie wielkiego kompozytora.

Fermata

O czym myśli kompozytor?

Wywiad z Romualdem Twardowskim z okazji 80-lecia urodzin

Jakie są Pana relacje ze słuchaczem?

     Tu i ówdzie pokutuje opinia pięknoduchowska, że twórca to taki człowiek, który tworzy dla siebie, nie bacząc na to, kto jest odbiorcą jego sztuki i nie troszcząc się o skutki jego działalności artystycznej. Otóż uważam, że jest to teoria mylna, najwięksi bowiem twórcy, jak Bach, Beethoven czy Mozart myśleli o słuchaczu, co więcej, większość ich dzieł powstała na zamówienie i związku z tym musieli się w swoich utworach liczyć z gustami swych mecenasów. A zatem ja kwestionuję twórcę, który nie pisze dla słuchacza, tylko pisze dla siebie. I wobec tego zaliczam siebie do twórców, którzy komponując myślą o słuchaczu, ale też myślą o sobie. Pogodzić swoje wymagania, swoje koncepcje z tym, czego może od twórcy oczekiwać słuchacz — jest bardzo trudno. Niewątpliwie zawsze jest zawierany jakiś kompromis. Właściwie cała historia muzyki aż do XX wieku pokazuje, że muzyka była komponowana dla słuchacza. Na przykład muzyka Beethovena, która może czasem była krytykowana, ale jednak była przyjmowana z entuzjazmem, podobnie dzieła Mozarta były chwalone i grywane.

Muzyka współczesna podobnie, jak i sztuki plastyczne, oderwała się od słuchacza. Polega to na tym, że rozwój muzyki zaszedł tak daleko, że słuchacz, nawet ten wyrobiony — nie nadąża za tym rozwojem. Podobnie było ze sztukami plastycznymi, które święciły triumfy na światowych wystawach, a odbiorca w pewnym momencie odwrócił się plecami, bo nie było sposobu na więź między odbiorcą a twórcą.

I o ile awangarda muzyczna w Polsce odnosiła sukcesy w latach 50., 60. i jeszcze 70., to coś się załamało w latach 80.

To wszystko się znudziło, ludzie chcieli słuchać muzyki, która by ich poruszała, wzruszała i działała na ich wyobraźnię. Nastąpił okres, który przyjęło się nazywać postmodernizmem. Kompozytorzy zrozumieli, ze bez słuchacza nie można działać i złagodzili swój styl wypowiedzi. Popatrzmy na dwóch czołowych twórców — K. Pendereckiego i H. M. Góreckiego, na to, jak komponowali wcześniej, a jak piszą dziś. Ja miałem na tyle zdrowego rozsądku, że nigdy nie rzucałem się nadmiernie w objęcia mody; zawsze zachowywałem dystans zarówno do tej warstwy konserwatywnej, jak i do awangardowej. Byłem i jestem kompozytorem tzw. środka.

Dobra muzyka musi dać słuchaczowi przeżycie estetyczne. Nie dzielę muzyki na starą, nową, bo sztuka jest jedna, wszechogarniająca, wszystko przepływa, zmienia się. Jeśli chodzi o mnie to zawsze wyznawałem zasadę, że nadmierne uleganie modzie może być niebezpieczne, bo to, co dziś jest modne, jutro może być zapomniane. W muzyce chodzi o głębsze wartości niż o tzw. szokowanie nowością. Kompozytor powinien bazować na innym spojrzeniu, innych relacjach i wszystko musi odbywać się na zasadzie ewolucji, a nie rewolucji.

Jak można określić styl Pana muzyki?

Moja muzyka jest bardzo trudna do zaszufladkowania, takie próby na nic się zdały, bo język nowy, oryginalny potrzebuje nowej nazwy. A w ogóle — komu to potrzebne? Te schematy, etykietki wprowadzają tylko zamęt. Muzyka mówi sama za siebie. Jeżeli słuchacz zauważy, że muzyka jest odmienna, ciekawa, przykuwa jego uwagę, to znaczy, że będzie wykonywana, że się przyjęła.

Trudność w zaszufladkowaniu mojej muzyki polega na tym, że jest ona zjawiskiem wielowarstwowym. Dochodzi do syntezy różnych wątków. Na przykład we wczesnej mojej twórczości z okresu lat 60., który nazwałem neoarchaizmem dochodzi do zderzenia muzyki średniowiecznej z chorałem gregoriańskim, z pewnymi elementami muzyki współczesnej. Wyrazem tego jest utwór Antyfony z 1967 roku, wykonany na „Warszawskiej Jesieni”, a potem nagrodzony w Paryżu na Festiwalu — Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO. Do tego trzeba dodać moje zainteresowania folklorem polskim, litewskim, rosyjskim, żydowskim; bardzo interesowała mnie muzyka religijna. Poza tym twórczość operowa powodowała, że trzeba było często łączyć rzeczy pozornie się wykluczające. Tak więc określenie mojej muzyki jednym zdaniem jest niemożliwe.

Czy czuje się Pan kompozytorem spełnionym, usatysfakcjonowanym?

Zbliżyłem się w tym roku do 80 roku życia. Mam bardzo dużo wydanych i nagranych utworów, wiele płyt. Jest to powód do radości, ale uważam, że jest to zaledwie część tego, co można byłoby osiągnąć przy bardziej sprzyjających warunkach i okolicznościach. Na przykład, mimo licznych utrudnień udało mi się objechać kilka centrów Europy z moimi operami, ale często indolencja różnych instytucji powodowała, że nie było pożądanego efektu, bo brak promocji, nawet wydrukowanych na czas folderów, informacji, powodowała, że na samym progu rzucano kłody. Cały czas walczę z różnymi niemożnościami, a kariera w naszym kraju jest często sprawą przypadku. Dobrze o tym wiedzieli artyści polscy, którzy jakiś czas temu, uciekali na tzw. Zachód, bo gdy potem wracali do kraju w aureoli sławy, to nikt przynajmniej nie zepsuł tego. Chociaż i to nie jest takie oczywiste, bo dziś odkrywamy nazwiska polskich muzyków, kompozytorów, którzy przez całe życie pozostali znani i cenieni tylko za granicą i dziwimy się, jak to możliwe, że tacy znakomici polscy kompozytorzy, a przez stulecia nieznani w naszym kraju, np. Sonata wiolonczelowa A. Stojowskiego to chyba najwybitniejszy polski utwór tego typu. W sumie uważam się za spełnionego w pięćdziesięciu procentach. Najważniejsze jest dla mnie to, że moja muzyka trafia do słuchacza, a zdarza się, że utwór lub jego część jest grany na bis. To wielka satysfakcja. Mam coraz częściej taką sytuację, że wykonawcy sami zwracają się do mnie z prośbą o nuty, i to nie tylko polscy, lecz zagraniczni. I najważniejszą rzeczą jest to, że w korespondencji ze słuchaczami, melomanami często powtarza się prośba o nagranie, bo ktoś chce po raz kolejny posłuchać utworu, chce do niego wrócić. Takim utworom można wróżyć dobrą przyszłość.

Pana credo artystyczne, jakieś podsumowanie własnej drogi twórczej…

W odróżnieniu od zwariowanych apologetów nowości za wszelką cenę, doceniałem rolę i znaczenie tradycji, znajdując w niej inspirację do mojej muzyki. Wychodząc z założenia, że skrajności się stykają, w głębokim średniowieczu, w chorale gregoriańskim szukałem wątków, które w połączeniu ze zdobyczami XX-wiecznej techniki kompozytorskiej (aleatoryzm, klaster) dały upragnioną syntezę Nowego i Starego. Ta idea przyświecała mi w tworzeniu muzyki w latach 60. do momentu, kiedy to u progu lat 70. pogrążyłem się w pracy nad Lordem Jimem, wymagającym innej muzyki, innego rodzaju wyrazu i ekspresji. Muzyka moja wyzwoliła się wtedy z gorsetu różnych ograniczeń, jakie narzucał neoarchaizm i przybrała charakter wypowiedzi bardziej osobistej, pełnej gwałtownych wyładowań i dramatycznych spięć. Ciekawe, że te dwa nurty nie dzieliła wyraźna cezura czasu — w latach 60. powstał przecież bardzo ekspresyjny i bardzo dodekafoniczny Cantus antiqui jak też nader „warszawsko-jesienna”Nomopedia.

Wkrótce okazało się, że wbrew publiczności i wykonawcom nie można nic zdziałać. Stąd pojawienie się w latach 80. muzyki o „zaokrąglonych” kształtach, brzmiącej miękko i przyjemnie dla ucha.

Dziś wyraźnie widać, że w muzyce, niezależnie od czasów i epok, chodzi właściwie o to samo — o dostarczenie słuchaczowi przeżycia estetycznego. Sprawa środków prowadzących do tego jest kwestią indywidualnego wyboru każdego kompozytora. Muzyka należąca przecież do rodziny sztuk pięknych, musi też być piękna: brzydota nie może mieć do niej dostępu. Czyż arcyawangardowe w swoim czasie Nieszpory C. Monteverdiego czy Popołudnie fauna C. Debussy’ego nie są piękne?

Jak Pan widzi przyszłość muzyki?

Przyszłość muzyki rysuje się przed muzyką elektroniczną i jej nieograniczonymi możliwościami najprzeróżniejszych kombinacji dźwiękowych. Czy jednak muzyka ta, generowana przez bezduszne urządzenia będzie mogła wzruszyć i oczarować słuchacza? Wiek XXI na pewno przyniesie odpowiedź na to pytanie. O przetrwaniu zaś dzieła decydować będzie zawsze to samo — oryginalność i siła wyobraźni, ukryta wśród nut.

A oto krótka rada dla młodego kompozytora: pisz, jak czujesz i rób to jak najlepiej!

A przyszłość muzyki polskiej?

Na ten temat wypowiedziałem się niedawno na łamach czasopisma muzycznego „Muzyka 21”. Dużo się dziś mówi i pisze o potrzebie nowego spojrzenia na naszą muzykę, na naszą spuściznę muzyczną. Wielu zapomnianym nazwiskom przywraca się należny im blask. A jeszcze do niedawna nic o nich nie wiedzieliśmy. Na przykład o Józefie Deszczyńskim. Urodzony w Wilnie w 1871 r., a zmarły w 1844 r. jest autorem kilku koncertów, uwertur, operetek, mszy, polonezów. Jego Koncert fortepianowy F-dur zdumiewa mistrzostwem faktury godnej niemal samego Chopina. Podobnie ma się sprawa z Koncertem I. Dobrzyńskiego. A wirtuozowskie kompozycje K. Lipińskiego, świetne utwory fortepianowe Fontany czy przedwcześnie zmarłego Stolpego? Najlepszą polską sonatę wiolonczelową napisał przecież Stojowski. Maliszewski, uczeń Rimskiego-Korsakowa, nota bene pierwszy nauczyciel W. Lutosławskiego, wciąż czeka na swoich odkrywców i wykonawców. Niedawny, grudniowy Ogólnopolski Konkurs Pianistyczny im. F. Chopina ujawnił, że spośród 18 finalistów tylko 6 włączyło do swego programu utwór polski, skomponowany w XX w. A przecież Chopin, patron konkursu, to kompozytor nowoczesny, prekursor. Skąd więc taki lęk przed Nowym? Jest „oczywistą oczywistością”, że wina leży tu po stronie naszych uczelni muzycznych i ich pedagogów, którzy nie wpajają młodzieży miłości i szacunku do tego, co polskie. Jeszcze gorzej ma się sprawa z kształceniem młodych dyrygentów. Powstaje pytanie, jak mogło dojść do takich zaniedbań i zaniechań?

Wydaje mi się, że najbardziej zawiniła tu nasza narodowa wada: niedocenianie własnych osiągnięć i brak wiary w wartości tworzone przez rodzimych twórców. Tak też jest i dzisiaj. A zatem przyszłość polskiej muzyki zależeć będzie od dobrej promocji, od tego, czy będziemy jako naród bardziej dumni z polskich osiągnięć w różnych dziedzinach, nie tylko muzyki.

Dziękuję za rozmowę i życzę dalszych sukcesów twórczych!

Rozmawiała A. S.

„Liturgia Kijowska” Romualda Twardowskiego

(…) „Liturgia Kijowska”, która została napisana specjalnie dla Chóru Kameralnego „Kijów” i z powodzeniem przez niego wykonana, jest w niektórych opiniach zjawiskiem niepowtarzalnym. W historii muzyki znane są przykłady fascynacji europejskich kompozytorów muzyką sakralną prawosławnego Wschodu — jak wiadomo tradycyjnie wykonywaną bez akompaniamentu. Przykładów tworzenia muzyki w tym stylu przez zachodnich kompozytorów nie jest jednak zbyt wiele. Powodów tego jest na pewno dużo, a jeden z nich bezsprzecznie stanowią małe możliwości pełnego wejścia — tego, czy innego autora — w duchowy kontekst liturgii prawosławnej z całą jej mistyką oraz głęboką i tajemną treścią, jaka kryje się za słowem. W liturgii, która obejmuje czystą kontemplację i sławienie Boga, autorska pozycja uwyraźnia się w indywidualizacji rysu natchnienia.

Zrozumiała tendencja do wzniesienia się ponad codzienność profana i przeżycia wysokiej sakralnej realności, przyczyniają się do tego, że duchowy twór znajduje się poza granicami cerkwi. Dawne problemy — trzymać się tradycji i kanonu (czasami dość trudnego: bycia prostym i zrozumiałym dla szerokich warstw) — czy też skłaniać się ku odnowieniu języka muzycznego (w całym bogactwie jego melodii, harmonii, polifonii, formy) — z powodzeniem przezwycięża grono współczesnych ukraińskich kompozytorów, którzy przekraczając tradycję i kanony tworzą wyraziste i nasycone treścią utwory muzyki liturgicznej. Najwyraźniej Romuald Twardowski miał możliwość zapoznania się z ukraińskimi kompozytorami i ich twórczością. Poza tym w swojej kompozycji inspirowanej Kijowem (miastem i chórem) autor daje przykłady swoistego — o wysokim poziomie profesjonalizmu podejścia do liturgii — Służby Bożej, która pozostaje nie tylko kijowsko-prawosławną, wschodnią, lecz ze swoim głębokim sensem i treścią — ogólnoludzką ikoną (lub raczej freskiem), która brzmi.

Słuchając jej, w świadomości mimowolnie pojawiają się słowa Błogosławionego Augustyna o łzach, które przelewa się przy dźwiękach cerkiewnego śpiewu, czując, że mowa słów wydaje się niedostateczna. W tym kontekście „Liturgia Kijowska” Romualda Twardowskiego ma niebagatelne znaczenie. A jeśli przypomnieć fakty zwracania się niektórych ukraińskich kompozytorów w kierunku odwrotnym — do łacińskich tekstów liturgii zachodniej — tradycji rzymskokatolickiej (przy akompaniamencie organów, itp.) — to w tym przypadku jesteśmy świadkami europejskiego podejścia współczesnych kompozytorów w poszukiwaniu wzajemnego zrozumienia w duchowości. „Liturgia Kijowska” Romualda Twardowskiego to nasycony estetyką głos w dialogu kultur na pograniczu Zachodu i Wschodu.

Łesia Diczko

Muzyka przyszłości

Międzynarodowy Festiwal Muzyki Cerkiewnej „Hajnówka” z każdym rokiem staje się coraz młodszy. Pomimo faktu, iż numer porządkowy przed nazwą Festiwalu wciąż wzrasta (w roku bieżącym mamy 29. edycję), to z całym przekonaniem można stwierdzić, że impreza wkracza w okres młodości, a średnia wieku uczestników spada.

„Stawiamy na przyszłość” — tak odpowiedział mi dyrektor Festiwalu Mikołaj Buszko, gdy zapytałam go o dużą ilość chórów dziecięcych i młodzieżowych uczestniczących w tegorocznym konkursie. Przyszłość znajduje się w rękach młodzieży — jak i być powinno. Przyszłość śpiewu cerkiewnego także.

Gdy odwiedzam świątynie w różnych krajach, zawsze zwracam uwagę na to, kto śpiewa w cerkiewnym chórze. Wcześniej były to najczęściej wiekowe kobiety, które śpiewały tam, bo tak nakazywała im tradycja. Obecnie zaś coraz częściej słyszę stamtąd młode głosy i zadaję sobie pytanie, czy przypadkiem nie wpłynął na to Festiwal, jego ranga, rozmach i prestiż?

Uczestnictwo w Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Cerkiewnej jest wielkim zaszczytem dla początkujących chórzystów. Stanąć na tej samej scenie, co i utytułowani zawodowcy to osiągnięcie, którym może się poszczycić nie każdy wykonawca, a Festiwal taką właśnie okazję im stwarza. Pozwala on także na podpatrywanie mistrzów „od kuchni” czy wręcz zapytania ich wprost co, jak i gdzie.

W rozmowach z dyrygentami i młodymi chórzystami często słyszę, iż nawet wtedy, gdy nie zdobywają oni nagród w swoich kategoriach, to wyjeżdżają z Festiwalu wzbogaceni w doświadczenie, nowy repertuar oraz świadomość, w którym kierunku powinni zmierzać. W przypadku chórów zawodowych sprawa wydaje się być oczywista — im bardziej złożona partytura utworu, tym bardziej interesujące okazuje się jego wykonanie. A co można powiedzieć o chórach dziecięcych i młodzieżowych? Wydawałoby się, iż młodzież bardziej ciąży ku muzyce współczesnej, a więc śpiew cerkiewny nie powinien być jej guście. W praktyce okazuje się, że nic podobnego, że to młodzież właśnie przejawia inicjatywę by spróbować swych sił w tej sztuce. Dlaczego tak jest? Być może młodzież czyni to na przekór stererotypom. Możliwe, że obecnie nastała taka moda. Bez względu jednak na prawdziwą przyczynę, młode głosy coraz częściej rozbrzmiewają w świątyniach, na scenie Festiwalu, a i sami kompozytorzy widząc tę tendencję zastanawiają się czy nie zacząć komponowania muzyki cerkiewnej dla takich właśnie wykonawców.

Z roku na rok coraz więcej młodzieży reprezentuje na Festiwalu kraje byłego ZSRR. Wyrosło już całe pokolenie, którego nie skaziła ideologia sowiecka, według której w życiu człowieka nie było miejsca ani na Boga, ani uczęszczanie do świątyni. Śpiew cerkiewny powraca na to terytorium, by rozbrzmiewać młodymi głosami. Na Białorusi jak grzyby po deszczu powstają nowe świątynie — każde nowe osiedle to również i nowa świątynia, w której parafianie to przeważnie młodzi rodzice wraz ze swoimi dziećmi. Z chórów tych świątyń rozbrzmiewają równie młode głosy.

Nie bez satysfakcji obserwuję za kulisami Festiwalu, gdy młodzież z zapałem i głodem wręcz wchłania doświadczenia bardziej dojrzałych wykonawców — wymiana partytur, bieganina z pytaniami, udział w próbach starszych kolegów i obowiązkowa wymiana adresów i kontaktów na koniec. Gdy powrócą do swoich krajów, na pewno wniosą wiele nowego do śpiewu cerkiewnego swych parafii, uczelni i chórów.

Program tegorocznego Festiwalu przekonuje, że organizatorzy nadal stawiają na młodzież, bo co innego można zrobić — jest to w końcu stawka na przyszłość.

Natalia Gierasimiuk

Copyright © Międzynarodowy Festiwal Muzyki Cerkiewnej — Hajnówka 2010

 

21 maja 2010 r. w warszawskim Kościele Ewangelicko-Augsburskim odbył się XIX Koncert Muzyki Cerkiewnej pod Patronatem Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy. Wydarzenie, towarzyszące XXIX MFMC – „Hajnówka 2010”, przyciągnęło licznych miłośników muzyki cerkiewnej, chcących wysłuchać koncertów chóralnych w wykonaniu artystów z Estonii, Gruzji, Rosji i Ukrainy.

XIX Koncert rozpoczął Zespół „Orthodox Singers” z Estonii, wspaniałym występem wprowadzając publiczność w stan skupienia i zadumy. Wykonał m.in. utwory Arvo Pärta obchodzącego w tym roku Jubileusz 75-lecia.

Następny zaśpiewał Państwowy Zespół Republiki Adżarii „Batumi” z Gruzji. W kościele rozbrzmiały mocne męskie głosy, a publiczność zamarła w ciszy… Zespół zachwycił nie tylko pięknym śpiewem, ale również oryginalnymi strojami.

Piękne głosy chórzystów z Dońskiej Kapeli Chóralnej „Anastasija” z Rosji wykonały m.in. utwór „Woskriesienije Christowo” R. Twardowskiego, obchodzącego w tym roku Jubileusz 80-lecia urodzin i utwór P.Czajkowskiego „Błażeni, jaże izbraw”.

Koncert zakończyła Kijowska Męska Kapela Chóralna im. L. Rewuckiego z Ukrainy. Chór zaprezentował m.in. utwór R. Twardowskiego – „Sie nynie”. Publiczność z zapartym tchem słuchała jedynej solistki tego chóru o prawdziwie anielskim głosie.

Koncert z pewnością sprawił, że niejednego słuchacza przeszły ciarki – zespoły otrzymały wielkie owacje na stojąco. Po występach chórów, wszyscy zgodnie twierdzili, że były one wyśmienite. – Coś pięknego! – powiedziała pani Maria – Byłam tu w zeszłym roku i musiałam przyjść dzisiaj. To był cudowny koncert w bardzo dobrym wykonaniu.

Tekst: Małgorzata Wiluk

Fot.: Barbara Zubrycka.

GALERIA

SPOTKANIE KOMPOZYTORÓW WSCHODU I ZACHODU

Wybitni współcześni twórcy muzyki cerkiewnej i interesujące osobowości artystyczne – Teodor Zgurianu i Romuald Twardowski spotkali się ze studentami białostockiego Uniwersytetu Muzycznego w ramach towarzyszącemu Festiwalowi Spotkania Kompozytorów Wschodu i Zachodu. Głównym wątkiem spotkania był temat muzyki cerkiewnej i jej komponowania oraz podejścia do tradycji.

Jako pierwszy wystąpił tegoroczny Jubilat – Romuald Twardowski, jeden z nielicznych kompozytorów naszego kręgu kulturowego zajmujący się pisaniem muzyki cerkiewnej. Nielicznych zarówno współcześnie, jak i na przestrzeni historii. Muzyka R. Twardowskiego znajduje się w repertuarach wielu znakomitych polskich i zagranicznych chórów, które z powodzeniem wykonują ją na koncertach

– Stosunek do tradycji – mówił artysta – był podejmowany już wielokrotnie. Wypowiedzi na ten temat są liczne, a poglądy sprzeczne, w zależności od tendencji i trendów. Ja zawsze doceniałem znaczenie tradycji. Zresztą, jeśli spojrzymy na wielkich twórców, to zobaczymy że żaden z nich nie był rewolucjonistą. Beethoven, Chopin i inni – wszyscy byli ewolucjonistami. W latach 50. i 60. XX wieku byliśmy świadkami napływu awangardy. I tak np. najważniejszym kryterium oceny na konkursach Warszawskiej Jesieni było kryterium nowości. Ale przecież to, co jest nowością dziś, jutro jest już stare. Uważam, ze nie można niczego budować, podcinając korzenie starego. Problemem jest jedynie, na ile sięgać do tradycji i co do niej dodać – tu właśnie pojawia się pole do inwencji kompozytorskiej. I mogę stwierdzić, że moim dążeniem jest synteza, łączenie starego z nowym – spotkanie skrajności.

Następnie swoimi przemyśleniami podzielił się gość z Mołdawii. Teodor Zgurianu – znakomity mołdawski kompozytor, dyrygent i profesor Akademii Muzyki i Teatru w Kiszyniowie jest ważnym przedstawicielem wschodniego nurtu w muzyce cerkiewnej. Jego dorobek artystyczny i wpływ, jaki wywiera na wykonawców już pozostawiły trwały ślad w historii muzyki cerkiewnej.

Kompozycje T. Zgurianu pojawiają również w programach konkursowych Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Cerkiewnej. W roku ubiegłym jury zgodnie uznało jego „Rastignierę” za najlepszy współczesny utwór muzyki cerkiewnej. W tym roku kompozytor sam jest członkiem festiwalowego jury.

– Gdy przychodzimy do świątyni – mówił Teodor Zgurianu – w pierwszej kolejności cieszą nas freski, ikony, to jak świątynia została rozpisana. Muzyka cerkiewna stanowi, moim zdaniem, właśnie takie brzmiące ikony – dobrze śpiewający chór może przecież dać słuchającemu ogromną radość. O ile jednak kompozytor muzyki świeckiej może sobie pozwolić na dość dużą swobodę twórczości, o tyle przy tworzeniu muzyki cerkiewnej ma pewne zobowiązania względem kanonów liturgicznych. Oczywiście ma to również swoje granice – wszak nie możemy powtarzać muzyki średniowiecza. Zachowując tradycję, należy szukać i wprowadzać do kompozycji nowe elementy.

Piękną ilustracją do dyskusji obydwu twórców okazała się napisana przez Teodora Zgurianu „Liturgia Św. Jana Złotoustego”. Spotkanie stało się okazją do wysłuchania jej dużych fragmentów – na koniec kameralna sala Uniwersytetu rozbrzmiała brawami.

Serwis fotograficzny: Michał Kość

Majowe święto muzyki rozpoczęło się! Pierwszym kompozycjami, jakie wybrzmiały na festiwalowej scenie były „Gaude Mater Polonia” i Stichira „Ziemlie russkaja”, tradycyjnie co roku wykonywane podczas Festiwalu. Hymny – symbole muzycznej łączności Wschodu i Zachodu – zaśpiewały chóry obydwu kręgów kulturowych i laureaci ubiegłorocznej edycji imprezy: Chór Wyższej Szkoły Administracji Publicznej im. Stanisława Staszica z Białegostoku pod dyr. Anny Olszewskiej, Chór Kościoła Chrześcijan Baptystów z Białegostoku pod dyr. Ligii Hnidec oraz Państwowa Akademicka Kapela Chóralna im. A. Jurłowa z Moskwy pod dyr. Gienadija Dmitriaka.

 

– Serdecznie witam Państwa na XXIX Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Cerkiewnej „Hajnówka 2010” – przywitał zebranych na sali Mikołaj Buszko, inicjator i dyrektor Festiwalu – Życzę wielu artystycznych i duchowych wrażeń i zapraszam do uczestnictwa.

Wśród zebranych na sali gości znaleźli się m.in. Jacek Piorunek – Wicemarszałek Województwa Podlaskiego, Tadeusz Arłukowicz – Wiceprezydent Miasta Białegostoku, Jerzy Nikitorowicz – Rektor Uniwersytetu w Białymstoku, Michał Lisowski – rektor Wyższej Szkoły Menedżerskiej.

Podczas Inauguracji nie zapomniano o ludziach życzliwych Festiwalowi, których w tym roku zabrakło. Minutą ciszy oraz pieśnią „Wiecznaja pamiat’” uczczono tych, którzy odeszli w kwietniowej katastrofie lotniczej. Byli to wybitni politycy, jak Lech Kaczyński, który przez wiele lat patronował Festiwalowi jako Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej oraz duchowni, jak arcybiskup Miron – znawca muzyki cerkiewnej i entuzjasta MFMC. Zabrakło również osoby Krzysztofa Putry, który zawsze starał się uczestniczyć w Festiwalu, a także wielu innych ludzi.

– Dzisiaj mija 40 dzień od tragicznego wydarzenia – podkreślił Mikołaj Buszko – Dzień ten w tradycji prawosławnej jest dniem szczególnym – dniem pamięci. Niech pamięć o tych, którzy zginęli będzie pamięcią wieczną.

W atmosferę Festiwalu i towarzyszących mu zawsze emocji, wprowadził publiczność krótki film z fragmentami koncertów laureatów Festiwalu 2009. W sali jeszcze raz rozległy się dźwięki najlepszych wykonań ubiegłorocznej edycji.

Festiwalową publiczność w imieniu Zarządu Województwa Podlaskiego przywitał również Wicemarszałek Jacek Piorunek, zwracając uwagę na rangę imprezy, a także jej inny istotny aspekt: – Fakt, że chór polski wykonał dzisiaj hymn Gaude Mater, zaś chór rosyjski Sitchirę „Ziemlie russkaja” pokazuje, iż dokładnie tutaj jesteśmy na styku kultur. Festiwal bardzo dobrze wpisuje się w atmosferę ocieplania stosunków między obydwoma krajami. Województwo Podlaskie uczestniczy obecnie w Forum Partnerstwa Polska – Rosja i już wkrótce będzie miało rosyjskich partnerów. Myślę, że festiwal będzie ważnym elementem tej współpracy.

Po wystąpieniu Wicemarszałka Jacka Piorunka na scenę weszli chórzyści Państwowej Akademickiej Kapeli Chóralnej im. A. Jurłowa. Rozpoczął się długo oczekiwany koncert „Liturgii Św. Jana Złotoustego” – ostatniego utworu muzyki cerkiewnej Romualda Twardowskiego, wieloletniego przyjaciela i Przewodniczącego Jury MFMC. Koncert, przygotowany przez Kapelę specjalnie na tę okazję, uczcił dostojny Jubileusz wielkiego kompozytora. Partie solowe wykonywali znakomici soliści – Andrzej Bielecki – solista Moskiewskiego Teatru „Nowaja Opiera” im. Jewgienija Kołobowa, a także Walentin Gutow i Jewgienij Trawin.

– Trudność w przygotowaniu utworu takiego jak Liturgia – dzielił się swoimi wrażeniami Andrzej Bielecki – polega na tym, że przebiega ono nie tyle na płaszczyźnie twórczej, ale przede wszystkim duchowej. Aby wykonywać takie kompozycje, konieczne jest dążenie do doskonalenia ducha, przemyślenie i odczucie każdej frazy, dźwięku, litery. Tym bardziej, że muzykę Romualda Twardowskiego przenika wiara, miłość, nadzieja i w „Liturgii” wszystko to się czuje. Stąd do jej wykonania podeszliśmy z drżeniem i uczuciem.

Tego wieczoru, w uznaniu zasług Romualda Twardowskiego dla kultury, został on odznaczony najwyższym przyznawanym w tej dziedzinie odznaczeniem – złotym medalem „Gloria Artis”. Medal, przyznany na wniosek Fundacji „Muzyka Cerkiewna”, wręczył – z osobistego upoważnienia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Wicemarszałek Województwa Podlaskiego Jacek Pierunek.

Wieczór zakończył się muzycznymi życzeniami – autorskim wykonaniem „Mogaja leta” R. Twardowskiego przez Kapelę im. A. Jurłowa.

GALERIA

Serwis fotograficzny: Michał Kość

19 maja 2010, godz. 18.00
Opera i Filharmonia Podlaska w Białymstoku, ul. Podleśna 2

Państwowa Akademicka Kapela Chóralna im. A. Jurłowa
w Moskwie (Rosja) pod dyr. Gienadija Dmitriaka

Koncert Inauguracyjny
Romuald Twardowski – Liturgia Św. Jana Złotoustego
„Kijowska”

solo: Andrzej Bielecki – bas

 

PRZESŁUCHANIA KONKURSOWE
Opera i Filharmonia Podlaska

20 maja 2010 (czwartek), godz. 17.00
1. Chór Cerkwi p.w. Św. Mikołaja – Wilno (Litwa)
2. Chór Cerkwi p.w. Św. Symeona – Kamieniec (Białoruś)
3. Chór „Mariawita”– Stryków (Polska)
4. Młodzieżowy Chór Cerkwi Św. Mikołaja „O czudiesie” – Kijów (Ukraina)
5. Chór Kameralny „Mart-Akkord”– Moskwa (Rosja)
6. Młodzieżowy Chór Kameralny „Atžalynas” – Szaulaj (Litwa)
7. Chór „Viva la musica” – Odessa (Ukraina)
8. Chór Akademicki Uniwersytetu Warszawskiego (Polska)

21 maja 2010 (piątek), godz. 15.00
1. Dziewczęcy Zespół „Likrin” – Kijów (Ukraina)
2. Dziecięcy Chór Radia i TV Litwy – Wilno (Litwa)
3. Żeński Chór Kameralny Państwowego Koledżu Muzycznego – Grodno (Białoruś)
4. Chór “Gaudeamus” Państwowego Uniwersytetu Muzycznego – Bielcy (Mołdawia)
5. Chór „Collegium Musicum” Państwowego Uniwersytetu Sztuki – Belgrad (Serbia)
6. Żeński Chór Państwowego Koledżu Muzycznego im. N. A. Rimskiego-Korsakowa     – Sankt Petersburg ( Rosja)
7. Chór Kameralny Akademii Muzycznej – Sarajewo Wschodnie (Bośnia i Hercegowina)

22 maja 2010 (sobota), godz. 15.00
1. Chór Kameralny „Salutaris” – Mińsk (Białoruś)
2. Chór Kameralny Akademii Medycznej – Wrocław (Polska)
3. Chór Kameralny Miasta Siergijew Posad – Rosja
4. Zespół Wokalny „Orthodox Singers” – Tallin (Estonia)
5. Państwowy Zespół Republiki Adżarskiej “Batumi” – Batumi (Gruzja)
6. Chór Filharmonii Wrocławskiej (Polska)
7. Dońska Kapela Chóralna „Anastasija” – Rostow nad Donem ( Rosja)
8. Kijowska Męska Kapela Chóralna im. L. Rewuckiego – Kijów (Ukraina)

ZAKOŃCZENIE FESTIWALU
23 maja 2010 r. (niedziela)
godz. 14.30 – ogłoszenie werdyktu Jury i wręczenie nagród
godz. 16.00 – Koncert Galowy

XXIX MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL MUZYKI CERKIEWNEJ – „HAJNÓWKA 2010”

Koncert Inauguracyjny, 19.05, Opera i Filharmonia Podlaska w Białymstoku – wstęp wolny za okazaniem kart wstępu (do nabycia w kasach Opery i u organizatorów)

Przesłuchania konkursowe, 20-22.05., Opera i Filharmonia Podlaska w Białymstoku – wstęp wolny

Koncert Galowy, 23.05., Opera i Filharmonia Podlaska w Białymstoku – karty wstępu w cenie 40 zł (do nabycia w kasach Opery i u organizatorów)

KONCERTY TOWARZYSZĄCE MFMC – „HAJNÓWKA 2010”

Warszawa

Koncert Państwowego Rosyjskiego Chóru im. A. Jurłowa z Moskwy, 16.05., Filharmonia Narodowa. Sprzedaż biletów:
Kasy Filharmonii – w godz. 10:00-14:00 i 15:00 – 19:00 (pn-sb) (tel. 22 5517130 / 31)
Sprzedaż internetowa: www.ticketonline.pl ; www.eBilet.pl; www.eventim.pl Kasy Eventim – Al. Jerozolimskie 25 (tel. 22 6219454)

XIX Koncert Muzyki Cerkiewnej, 21.05., Kościół Ewangelicko-Augsburski – wstęp wolny

Kraków

Koncert Państwowego Rosyjskiego Chóru im. A. Jurłowa z Moskwy – 17.05., Kościół Mariacki.

Białowieża

V Białowieskie Dni Muzyki Sakralnej, 21-22.05., Parafia św. Teresy od Dzieciątka Jezus – wstęp wolny

Szanowni Państwo,

Z wielką przyjemnością witam na XXIX Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Cerkiewnej – „Hajnówka 2010”. Tegoroczny Festiwal otworzy koncert „Liturgii Św. Jana Złotoustego”. Wydarzeniem tym uczcimy dostojny Jubileusz jej znakomitego autora, Romualda Twardowskiego. Koncert wykona jeden z najlepszych rosyjskich chórów, nasz ubiegłoroczny laureat – Państwowa Akademicka Kapela Chóralna im. A. Jurłowa z Moskwy pod dyr. Gienadija Dmitriaka.

Pamiętamy również o jubileuszach urodzin innych wielkich twórców muzyki cerkiewnej, takich jakP. Czajkowski, N. Dilecki, W. Kalinnikow, W. Titow, czy A. Pärt. Niektóre z ich utworów znajdą Państwow programach konkursowych. Poza tym przesłuchania będą doskonałą okazją do zetknięcia sięz różnorodnością muzyki cerkiewnej – od dawnych raspiewów do współczesnych dzieł kompozytorów różnych narodów. Dwadzieścia trzy biorące udział w konkursie chóry to reprezentanci Polski, Litwy, Estonii, Białorusi, Ukrainy, Rosji, Mołdawii, Serbii, Bośni i Hercegowiny oraz Gruzji i specyficznych narodowych wykonań. Każdy miłośnik chóralnej sztuki cerkiewnej na pewno znajdzie tu coś dla siebie. Najlepszych chórów będzie można wysłuchać raz jeszcze podczas Koncertu Galowego zamykającego Festiwal.

Nasze majowe festiwalowe spotkania nie byłyby jednak możliwe, gdyby nie grono przyjaznych imprezie osóbi instytucji. Serdecznie dziękuję wszystkim, którzy merytorycznie, organizacyjnie i finansowo wspierali przygotowania do tegorocznego MFMC – „Hajnówka”.

Życzę wielu artystycznych i duchowych wrażeń i zapraszam do uczestnictwa w Festiwalu.

ORGANIZATOR
Fundacja „Muzyka Cerkiewna” w Hajnówce

WSPÓŁPRACA
Opera i Filharmonia Podlaska
Uniwersytet Muzyczny im. F. Chopina Wydział Instrumentalno-Pedagogiczny w Białymstoku
– Zakład Dyrygentury Chóralnej Stołeczna Estrada w Warszawie.

DYREKTOR FESTIWALU
Mikołaj Buszko

DYREKTOR BIURA ORGANIZACYJNEGO
Irena Parfieniuk

KONSULTACJE ARTYSTYCZNE
prof. R. Twardowski (Polska), prof. D. Kazarian (Armenia), A. Gabiec, Ł. Gustowa, O. Janum,doc. J. Dichtijewskaja, M. Gromik i inni (Białoruś), prof. D. Dymitrow, prof. D. Nenow (Bułgaria),prof. M. Koleno (Czechy), prof. T. Kapten, prof. K. Areng (Estonia), B. Dżimszelejszwili (Gruzja),E. Plotkin (Izrael), J. Dautow (Kazachstan), prof. P. Gylis (Litwa), prof. Z. Zaprow (Macedonia),S. Wiesiołowskaja, prof. T. Zgurianu (Mołdawia), B. Cerreti, K. Kowol (Niemcy), ks. J. Szurbak,A. Twardowska, R. Grucza i inni (Polska), G. Dmitriak, prof. A. Ponomariow, A. Maksimow, prof. W. Minin, doc. A. Rudniewskij, prof. W. Polański, prof. N. Denisow, prof. W. Uspienski, A. Pietrienko,prof. B. Tewlin i inni (Rosja), Ł. Gucamu (Rumunia), prof. Ł. Diczko, M. Gobdycz, Ł. Kowalenko,prof. J. Sawczuk, M. Gonczarenko, S. Stepanienko, A.Sirotienko i inni (Ukraina), dr T. Bubno (Węgry)

FESTIWAL FINANSUJE
Fundacja „Muzyka Cerkiewna”

DOFINANSOWANIE
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Urząd Miasta Białegostoku
Urząd Miasta Stołecznego Warszawy
Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego w Białymstoku
Telewizja Polska SA
oraz
Elektrociepłownia Białystok
Media Regionalne Spółka z o.o. Warszawa
Totalizator Sportowy
Przedsiębiorstwo Komunalne w Czarnej Białostockiej Sp. z o.o.
Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku
Bank Spółdzielczy w Sejnach
Maria Złotkowska – Hajnówka
Wanda Dunin-Szpotańska – Gdynia
Darczyńcy 1% od podatku
i inni

Chór Cerkwi p.w. Św. Mikołaja

Wilno (Litwa)

Dyryguje: Irina Ekkert

Chór został założony w 1990 r. przez duchownego Cerkwi Św. Mikołaja – Wasilija Nowińskiego. Skupia zarówno profesjonalistów z wykształceniem muzycznym, jak i amatorów – miłośników śpiewu cerkiewnego. Chór z sukcesami występuje na festiwalach muzyki cerkiewnej na Litwie. Stale uczestniczy w liturgii. Jest organizatorem koncertów bożonarodzeniowych i uroczystości dla dzieci. Dyrygentem chóru jest Irina Ekkert.

Program:
1. Kijowski raspiew – Spodobi, Gospodi
(oprac. Archimandryta Matfiej)
2. S. Mokranjac – Triswiatoje
3. Kijowski raspiew – Chwalitie Imia Gospodnie
(oprac. F. Stiepanow)
4. A. Lwow – Wieczieri Twojeja tajnyja
5. Partiesnyj koncert – Apostoli
6. S. Rachmaninow – Wo Carstwii Twojem (oprac. I. Denisowa)
7. Kant – Diwnyj wo dielech

 

Chór Cerkwi p.w. Św. Symeona

Kamieniec (Białoruś)

Dyryguje: Anna Gruszewskaja

Chór powstał w 2001 r. na bazie szkoły Cerkwi Św. Symeona w Kamieńcu. Na początku funkcjonował jako dziecięcy, następnie został przekształcony w młodzieżowy. Chór regularnie uczestniczy w liturgiach swojej parafii i wielu świątyń dekanatu kamienieckiego. Bierze udział w chóralnych festiwalach, konkursach, przeglądach. w zróżnicowanym repertuarze ważne miejsce zajmują utwory D. Bortniańskiego, P. Czesnokowa, A. Archangielskiego. Dyrygentka jest absolwentką Brzeskiego Koledżu Muzycznego im. G. Szyrmy.

Program: 
1. R. Twardowski – Chwalitie Imia Gospodnie
2. F. Dubieński – Otcze nasz
3. A. Kopyłow – Pod Twoju miłost’
4. Bizantyjski napiew XV w. – Dostojno jest’
5. D. Bortniański – Jedinorodnyj Synie
6. Mnogaja leta (Patriarsze)

Chór „Mariawita”

Stryków (Polska)

Dyryguje: Henryk Kapusta

Chór założył w 2002 r. Henryk Kapusta, organista parafii Kościoła Starokatolickiego Mariawitów w Łodzi, dążąc do integracji chórów w parafiach wiejskich oraz podwyższenia ich poziomu wykonawczego. Repertuar chóru obejmuje śpiewy liturgiczne, pieśni religijne i patriotyczne. Ważną część stanowi śpiew liturgiczny mszy mariawickich z początków powstawania kościoła. Chór aktywnie koncertuje, odwiedzając parafie Mariawitów w całej Polsce oraz biorąc udział w uroczystościach kościelnych i państwowych.

Program:
1. Anonim – Dogmatyk
2. D. Allemanow – Stichirana „I nynie”
3. Śpiew doński – Iże Chieruwimy
4. Anonim – Pieśń do Matki Boskiej Turkowickiej (słowa: D. Pawełko)
5. Śpiew kijowski – Zadostojnik Paschi
6. A. Part – Bogorodice Diewo
7. Anonim – Mnogoletije

Młodzieżowy Chór „O czudiesie” Cerkwi Św. Mikołaja

Kijów (Ukraina)

Dyryguje: Jelena Majewa

Chór został utworzony w 1996 r. Poza uczestnictwem w liturgiach, prowadzi działalność koncertową. Występował m.in. w Polsce, Rosji, Serbii, Czarnogórze, Rumunii, Grecji. Bierze udział w krajowych i międzynarodowych konkursach i festiwalach. Dyrygentka kieruje wydziałem wokalno-chóralnym Szkoły Muzycznej im. J. Stiepowego w Kijowie.

Program:
1. D. Bortniański – Dostojno jest’
2. Raspiew Kijewo-Pieczerskiej Ławry – O czudiesie
3. M. Berezowski – Swiatyj Boże
4. D. Bortniański – Angieł wopijasze
5. Bizantyjski raspiew –Płotiju usnuw
6. Ł. Diczko – Swiatyj Boże
7. N. Leontowicz – Oj, na riczci
8. N. Leontowicz – Bogorodice Diewo
9. D. Sarti – Radujtiesia ludije

 

Chór Kameralny „Mart-Akkord”

Moskwa (Rosja)

Dyryguje: Tatiana Dmitriewa

Chór Kameralny „Mart-Akkord” powstał w roku 2009. Jego skład w dużej mierze stanowią absolwenci moskiewskiej dziecięcej szkoły chóralnej „Wiesna”. Repertuar chóru stanowią utwory kompozytorów rosyjskich, klasyka muzyki, muzyka współczesna oraz pieśni ludowe.

Zespołem kieruje Tatiana Dmitriewa – uczennica słynnego dyrygenta chóralnego Aleksandra Ponomariowa, absolwentka Moskiewskiego Kolegium Muzycznego im. M. Ippolitowa-Iwanowa i Niżniegorodzkiego Państwowego Konserwatorium im. M. I. Glinki.

Program:
1. W. Łoktiew – Nynie otpuszczajeszi
2. D. Bortniański – Tiebie, Boga chwalim
3. A. Tretiakow – Stiepienna
4. S. Trubaczow – Bogorodice Diewo, radujsia
5. M. Musorgski – Angieł wopijasze

Młodzieżowy Chór Kameralny „Atžalynas”

Szaulaj (Litwa)

Dyryguje: Jurgita Juozuniene

„Atžalynas” założyła w 1993 r. Marija Žibudiene – dyrygentka, docent Uniwersytetu w Szaulaj. w chórze śpiewa młodzież i nauczyciele, zaś repertuar stanowi litewska i zagraniczna muzyka chóralna. Od 2006 r. chórem kieruje nauczycielka śpiewu oraz dyrygentury chóralnej konserwatorium w Szaulaj – Jurgita Juozuniene.

Przez 17 lat istnienia chóPrzez 17 lat istnienia chór brał aktywny udział w życiu muzycznym, uczestnicząc i zdobywając nagrody licznych konkursów i festiwali, m.in. we Włoszech, Holandii, Szwajcarii, na Litwie.

Program:
1. D. Bortniański – Dostojno jest’
2. P. Czesnokow – Błagosłowi, dusze moja, Gospoda
3. P. Czesnokow – Chwali, dusze moja, Gospoda
4. P. Czesnokow – Jedinorodnyj Synie
5. S. Rachmaninow – Da ispołniatsia usta nasza

Chór „Viva la Musica”

Odessa (Ukraina)

Dyryguje: Natalia Kën

Chór powstał w 1990 r. przy wspólnocie ewangelicko-luterańskiej i Niemieckim Centrum Kultury „Bawarski Dom” w Odessie. Od początku prowadzi go Natalia Kion – kierownik katedry teorii muzyki i wokalu Narodowego Uniwersytetu Pedagogicznego w Odessie.

Chór stara się sprzyjać rozwojowi kulturalnych więzi między Europą i Ukrainą i pod tym kątem dobiera repertuar do koncertów. Na Ukrainie wykonuje mało znane utwory twórców różnych krajów świata, zaś za granicą – klasykę ukraińską i rosyjską. Zespół jest laureatem międzynarodowych festiwali i konkursów.

Program:
1. M. Lwow – Wieczeri Twojeja tajnyja
2. D. Bortniański – Spasi ludi Twoja
3. A. Wedel – Nie otwrati lica swojego
4. A. Sznitke – Otcze nasz
5. Ł. Diczko – Błagosłowi dusze moja, Gospoda (z «Uroczystej Liturgii»)
6. R. Twardowski – Alliłuja

Chór Akademicki Uniwersytetu Warszawskiego

Warszawa (Polska)

Dyryguje: Irina Bogdanovich

Początki chóru sięgają 1921 r. Tworzą go studenci i absolwenci UW i innych uczelni. Repertuar stanowi sakralna i świecka muzyka a cappella oraz wielkie formy wokalno-instrumentalne. Chór występował w wielu prestiżowych salach koncertowych w kraju i za granicą. Wielokrotnie odnosił sukcesy na konkursach chóralnych. Jest m.in. laureatem nagrody Fryderyka i zdobywcą i miejsca konkursu Legnica Cantat. Chórem dyryguje I. Bogdanovich, absolwentka wydziałów dyrygentury chóralnej i pianistycznego, odnosząca sukcesy i nagradzana w obydwu tych dziedzinach.

Program:
1. P. Czesnokow – Błazen muż. Solo – Krzysztof Chalimoniuk
2. R. Twardowski – Milost’ mira
3. S. Rachmaninow – Błagosłowi dusze moja. Solo – Aneta Łukaszewicz
4. A. Archangielski – Pomyszlaju dień strasznyj 
5. N. Gołowanow – Radujtiesja Bogu, Pomoszczniku naszemu

 

Dziewczęcy Zespół „Likrin”

Kijów (Ukraina)

Dyryguje: Jelena Majewa

Dziewczęcy Zespół „Likrin” powstał w 2008 r. na bazie Młodzieżowego Chóru „O czudiesie”. Chórzystami zespołu są absolwenci kijowskiej Muzycznej Szkoły Podstawowej im. J. Stiepowego. Już w pierwszym roku istnienia chór zdobył Grand Prix Międzynarodowego Konkursu „Platinowyj Orfej” i I nagrodę ukraińskiego konkursu „Kłassiczeskij meridian”.

Program:
1. Znamiennyj raspiew – Archangielskij głas (opr. B. Pietruszewski)
2. Kijowski raspiew – Naslednicze Bożij
3. P. Czesnokow – Błazen muż
4. P. Czesnokow – Priedwariwszyja utro
5. B. Filc – Priesławna Prisnodiwo
6. R. Twardowski – Chwalitie Imia Gospodnie
7. N. Leontowicz – Szczedrik
8. N. Leontowicz – Dostojno jest’

Dziecięcy Chór Radia i Telewizji Litwy

Wilno (Litwa)

Dyryguje: Regina Maleckaite

Chór został założony w 1979 r., zaś od 1992 r. kieruje nim R. Maleckaite, absolwentka Litewskiej Akademii Muzycznej. Wysoki poziom wykonawstwa zespołu poświadcza trzykrotnie już przyznany tytuł najlepszego litewskiego chóru dziecięcego, a także zdobywane przezeń na międzynarodowych konkursach i festiwalach nagrody. Chór występował w wielu krajach Europy oraz USA, Kanadzie i Japonii. Podstawą jego repertuaru jest muzyka dla dzieci współczesnych kompozytorów litewskich.

Program:
1. D. Bortniański – Jedinorodnyj Synie
2. D. Christow – Chwalitie Imia Gospodnie
3. S. Rachmaninow – Chieruwimskaja pieśń
4. P. Czesnokow – Swietie tichij
5. P. Czesnokow – Priiditie, ubłażim Iosifa
6. R. Twardowski – Otcze nasz

Żeński Chór Kameralny Państwowego Koledżu Muzycznego

Grodno (Białoruś)

Dyryguje: Łarisa Ikonnikowa

Początki istnienia chóru wiążą się z powstaniem w 1969 r. Koledżu Muzycznego w Grodnie. Dzięki aktywnej działalności, chór jest szeroko znany w kraju. Jest laureatem wielu nagród, w tym dwukrotnym zdobywcą Grand Prix Republikańskiego konkursu orkiestr i chórów na Białorusi. w 2004 r. chórowi zostało przyznane stypendium państwowe dla utalentowanej młodzieży. Od 1998 r. chórem kieruje Ł. Ikonnikowa, Zasłużony działacz kultury Białorusi.

Program:
1. A. Bondarenko – Kondak na wospominanije jawleni na niebie Kriesta Gospodnia w Ierusalimie
2. S. Rachmaninow – w molitwach nieusypajuszczuju Bogorodicu (oprac. Ł. Ikonnikowa)
3. A. Lwow – Chieruwimskaja pieśń
4. L. Szleg – Piesnapieńnie u honar Jeufrasinii Połackaj
5. P. Czesnokow – Sowietpriewiecznyj. Solistka: Alisa Łapienok.

Chór „Gaudeamus” Państwowego Uniwersytetu Muzycznego

Bielcy (Mołdawia)

Dyryguje: Świetlana Postolaki

Chór działa przy Państwowym Uniwersytecie Muzycznym „Alecu Russo” w Bielcach. Pod kierownictwem Swietłany Postołaki prowadzi aktywne życie artystyczne, koncertując w kraju i za granicą i uświetniając swoją obecnością wydarzenia kulturalne. w 2008 r. chór zdobył i miejsce na Republikańskim festiwalu studenckiej twórczości artystycznej. w zróżnicowanym repertuarze zespołu można znaleźć utwory chóralne, poczynając od renesansowych po dzieła współczesnych autorów.

Program:
1. A. Archangielski – Acum slobozesti (Oswobodities’). Aranż. M. Berezowski
2. W. Czołak – Laudati pre domnul (Woschwalim Gospoda)
3. W. Pietraszku – Ridicat-am ochii mei (Głaza moi widiat)
4. P. Czesnokow – Priiditie, ubłażim losifa
5. D. Stäuceanu – Tatal nostru (Otcze nasz)

Chór „Collegium Musicum” Państwowego Uniwersytetu Sztuki

Belgrad (Serbia)

Dyryguje: Darinka Matic-Marović

Chór powstał w 1971 r. w trakcie działalności artystycznej zyskał reputację jednego z najlepszych chórów Serbii. Koncertował na terenie kraju, licznych państw Europy, obu Ameryk i Azji. Jest zwycięzcą wielu konkursów międzynarodowych. Nagrywał m.in. dla radia i telewizji Serbii, National Radio RAI, BBC, Beijing TV. w bogatym repertuarze znajdują się kompozycje od XI wieku do muzyki współczesnych twórców. Od początku działalności chórem kieruje D. Matic-Marović, profesor dyrygentury na Wydziale Sztuki Muzycznej Uniwersytetu w Belgradzie.

Program:
1. A. S. Vujic – Pater imon (Otcze nasz)
2. Bułgarski napiew XVI w. – Tiebie pojem
3. Ruski napiew XVI w. – Polielej – Chwalitie Imia Gospodnie
4. S. Mokranjac – fragmenty Liturgii Sw. Jana Złotoustego
5. M. Tajćević – Wospojtie
Solista: Darko Manić -bas

Żeński Chór Państwowego Koledżu Muzycznego im. N. A. Rimskiego-Korsakowa

Sankt Petersburg (Rosja)

Dyryguje: Siergiej Jekimow

Istniejący od 1967 r. chór tworzą studentki wydziału dyrygentury chóralnej. Aktywna działalność artystyczna, udział w krajowych i zagranicznych festiwalach wielokrotnie przynosiły im nagrody. Repertuar chóru stanowi muzyka od okresu odrodzenia do czasów współczesnych, rosyjska i europejska klasyka, arcydzieła muzyki cerkiewnej, współczesne opracowania pieśni ludowych. Dyrygent jest znanym kompozytorem chóralnym i orkiestrowym.

Program:
1. Partiesnyj koncert XVII w. – Christos woskresie (rekonstrukcja i oprac. J. Smirnowaja).
Solo: Anna Padałko – sopran.
2. P. Czesnokow – Dusze moja
3. S. Słonimski – Widia razbojnik. Solo: Siergiej Jekimow -baryton; Jekatierina Krasko – sopran;
Daria Prokudina – sopran.
4. D. Smirnow – Molitwa k Bożijej Matieri
5. W. Poliakow – Chieruwimskaja Solo: Daria Prokudina – sopran
6. R. Twardowski – Alliłuja

Chór Kameralny Akademii Muzycznej

Sarajewo Wschodnie (Bośnia i Hercegowina)

Dyryguje: Rade Radoyić

Chór powstał w 2001 r. Od początku jego kierownikiem artystycznym i dyrygentem jest R. Radoyić. Chór koncertuje w kraju i za granicą – Rosji, Szwecji, Danii, Niemczech, Włoszech, Czarnogórze, Serbii… Mimo krótkiego czasu istnienia udało mu się osiągnąć znaczące sukcesy – w tym najważniejsze nagrody międzynarodowych konkursów chóralnych. Repertuar chóru obejmuje muzykę cerkiewną, perły serbskiej, rosyjskiej i bułgarskiej muzyki chóralnej XIX-XX w. oraz utwory kompozytorów współczesnych.

Program:
1. G. Łomakin – Nynie otpuszczajeszi
2. S. Rachmaninow – Błagosłowi, dusze moja, Gospoda
3. G. Swiridow – Strannoje rożdiestwo widiewsze
4. Anonim (1652 r.) – Serbski kinonik
5. K. Stankowycz – Dostojno jest’
6. D. Bortniański – Da woskresniet Bog

Chór Kameralny „Salutaris”

Mińsk (Białoruś)

Dyryguje: Olga Janum

Chór powstał w 2007 r.. Od początku prowadzi aktywną działalność koncertową na Białorusi i za granicą. Jest laureatem festiwali w Mińsku, Słowenii, Hiszpanii. Chórem dyryguje O. Janum, laureatka międzynarodowych konkursów -w tym MFMC – „Hajnówka”, pedagog i badaczka muzyki chóralnej. Jej szerokie zainteresowania znajdują swe odzwierciedlenie w repertuarze chóru, na który składa się klasyka, rosyjska muzyka sakralna, twórczość współczesna, opracowania białoruskich i rosyjskich pieśni ludowych oraz muzyki popularnej i wiele in. „Salutaris” prowadzi wspólne projekty z chórami z zagranicy. Od 2008 r. jest członkiem Stowarzyszenia Twórców Muzycznych Białorusi.

Program:
1. A. Bondarenko – Błagago Caria Błagaja Mati
2. A. Drewing – Na riekach wawiłonskich
3. B. Ledkowski – Płotiju usnuw
4. B. Ledkowski – Angieł wopijasze
5. A. Lachnowicz – Triswiatoje
6. N. Dilecki – Tieło Christowo
7. A. Archangielski – Chwalitie Imia Gospodnie

Chór Kameralny Akademii Medycznej

Wrocław (Polska)

Dyryguje: Agnieszka Franków-Żelazny

Chór, często nazywany zespołem „śpiewających medyków” istnieje od 2000 r.. Założycielką i dyrygentką jest A. Franków-Żelazny – laureatka wielu nagród dla najlepszego dyrygenta. Chór koncertuje zarówno w kraju, jak i za granicą. Wyjazdy na międzynarodowe konkursy chóralne przyniosły mu wiele nagród, m.in. Złoty Medal i Nagrodę Specjalną za najlepsze wykonanie utworu prawosławnego na Międzynarodowym Konkursie Muzyki Sakralnej w Grecji i I miejsce na XX Międzynarodowym Festiwalu Chórów Akademickich w Czechach.

Program:
1. A. Pärt – Bogorodice Diewo radujsia
2. P. Czesnokow – Chwalitie Imia Gospodnie
3. P. Czesnokow – Miłost’ mira
4. R. Twardowski – Otcze nasz
5. B. Uspienski – Błagosłowi, dusze moja, Gospoda
6. A. Wedel – Jektenija i Chieruwimskaja

Chór Kameralny miasta Siergijew Posad

Siergijew Posad (Rosja)

Dyryguje: Aleksiej Kuzniecow

Chór powstał w latach 90. ubiegłego wieku. Od początku kieruje nim A. Kuzniecow. Zespół jest częstym uczestnikiem festiwali muzycznych. Występował z koncertami w Rosji i za granicą – Polsce, Niemczech, Belgii. Na jego repertuar składa się klasyka muzyki zachodnioeuropejskiej, utwory kompozytorów rosyjskich, pieśni ludowe rosyjskie oraz innych krajów, kompozycje twórców współczesnych i muzyka cerkiewna. Wysoki poziom artystyczny chóru został nagrodzony przez nadanie mu w roku 1998 zaszczytnego tytułu „narodowy”.

Program:
1. P. Czajkowski – Błażenni, jaże izbraw
2. P. Czesnokow – Na odrie bolezni
3. P. Czesnokow – Tiebie, nieoborimuju stienu
4. Znamiennyj raspiew – Na riekach wawiłonskich (oprac. Archimandryta Matfiej)
5. R. Twardowski – Carice moja

Zespół Wokalny „Orthodox Singers”

Tallin (Estonia)

Dyryguje: Walerij Pietrow

Profesjonalny zespół najlepszych wykonawców Tallina założył i prowadzi od 1989 r. W. Pietrow. Pod jego kierownictwem „Orthodox Singers” stał się najbardziej rozpoznawalnym chórem Estonii wykonującym muzykę cerkiewną. Repertuar obejmuje muzykę od starożytnych bizantyjskich raspiewów, przez wczesny wielogłos i chóralne arcydzieła klasyków do kompozycji współczesnych – w szczególności A. Parta. Chór prowadzi aktywną działalność koncertową. Jest laureatem wielu międzynarodowych festiwali.

Program:
1. W. Pietrow – Wzbrannoj Wojewodie
2. Serbski raspiew – Dostojno jest’ (aranż. K. Stankowycz)
3. Syryjski raspiew – Hululo
4. A. Part – Bogorodice Diewo
3. A. Part – Pieśń VI – Kanon pokajanien

Państwowy Zespół Republiki Adżarskiej „Batumi”

(Batumi, Gruzja)

Dyryguje: Nugzari Dolidze

Chór, kierowany przez Nugzari Dolidze, jest jednym z wiodących zespołów gruzińskich. Od momentu powstania w 1991 r. aktywnie uczestniczy w krajowym i zagranicznym życiu kulturalnym. Brał udział w międzynarodowych festiwalach i konkursach oraz koncertował w Turcji, Iranie, Rosji, Bułgarii, Izraelu, Niemczech, Francji, Włoszech, Hiszpanii, Łotwie… Poza muzyką cerkiewną, ważne miejsce w jego repertuarze zajmują ludowe pieśni gruzińskie.

Program:
1. Wuhałobdiet ufałsia – Sławsia Bożaja Matier
2. Szeien char Wienach – Sławsia kriest Twoj
3. Alliłuja
4. Dżwarsa sziensa – Swiatyj Boże
5. Szeien char Wienach – Gospodi, Gospodi
6. N. Sulchaniszwili – Koral
7. Mrawałrzamier – Mnogaja leta

Chór Filharmonii Wrocławskiej

Wrocław (Polska)

Dyryguje: Agnieszka Franków-Żelazny

Założony w 2006 r. przez Andrzeja Kosendiaka chór należy do zespołów wrocławskiej Filharmonii. Od początku pracuje pod kierunkiem A. Franków-Żelazny. Jego repertuar jest różnorodny i obejmuje koncerty oratoryjne, symfoniczne orkiestralno-chóralne oraz programy chóralne a cappella. Zespół występował w słynnych centrach muzycznych Europy – m.in. w paryskiej Salle Playel, londyńskim Barbican Centre.

Program:
1. Monodia – Axion
2. A. Wedel – Koncert nr VII
3. R. Twardowski – Chwali, dusze moja, Gospoda
4. S. Rachmaninow – fragmenty „Całonocnego czuwania'”:
– Błazen muz
– Sława w wysznich Bogu
– Chwalitie Imia Gospodnie
5. P. Czesnokow – K Bogorodice

Dońska Kapela Chóralna „Anastasija”

Rostow nad Donem (Rosja)

Dyryguje: Siergiej Tarakanow

Założona w 1991 r. Kapela Chóralna „Anastasija” jest chórem docenianym i nagradzanym przez środowiska muzyczne oraz publiczność – zdobywcą nagród: Grand Prix Europy, Międzynarodowego Konkursu im. Guido d’Arezzo i innych nagród muzycznych. Przez lata istnienia wykonała ponad 600 koncertów w Rosji i za granicą. w repertuarze Kapeli można znaleźć wszystkie rodzaje muzyki chóralnej, jednak głównym zadaniem zespołu jest odrodzenie rosyjskich chóralnych tradycji wykonawczych.

Program:
1. R. Twardowski – Woskresienije Christowo
2. A. Kastalski – Cariu niebiesnyj
3. A. Kastalski – Angieł wopijasze
4. P. Czesnokow – Sam jedin jesi biessmiertnyj
5. P. Czajkowski – Błażeni, jaże izbraw
6. D. Dianow – Da mołczit wsiakaja płot’
7. J. Kuzniecow – Czestniejszuju Chieruwim

Kijowska Męska Kapela Chóralna im. L. Rewuckiego

Kijów (Ukraina)

Dyryguje: Jurij Kuracz

Chór określany jest mianem chóru ukraińskiego duchownego, muzycznego i kulturowego odrodzenia. Wykonuje zapomnianą ukraińską muzykę chóralną i utwory współczesnych ukraińskich kompozytorów. Repertuar obejmuje również słowiańską i zagraniczną muzykę cerkiewną i klasyczną, zarówno a capella, jakiz towarzyszeniem orkiestry symfonicznej. Zespół uczestniczył w wielu międzynarodowych festiwalach muzycznych. Aktywnie koncertuje w Ukrainie i za granicą. Od 2009 r. kierownikiem artystycznym zespołu jest J. Kuracz.

Program:
1. Znamiennyj raspiew – Ot junosti mojeja (aranż. D. Bołgarski)
2. W. Stiepurko – Adam widziemli
3. Serbsko-biznatyjski raspiew – Christos Anesti. Solistka: W. Iwanienko.
4. R. Twardowski – Sie nynie
5. D. Christow – Chwalitie Imia Gospodnie. Solista: W. Pudczenko
6. Kijowski raspiew – Spodobi Gospodi

BIAŁYSTOK

20 maja 2010, godz. 10.00
Spotkanie Kompozytorów Wschodu i Zachodu

– Uniwersytet Muzyczny im. F. Chopina w Białymstoku, Zakład Dyrygentury Chóralnej,
ul. Kawaleryjska 5

WARSZAWA

16 maja 2010 (niedziela), godz. 18.00

Państwowa Akademicka Kapela Chóralna im. A. Jurłowa z Moskwy (Rosja) 
Koncert pod Patronatem Ambasadora Federacji Rosyjskiej w Rzeczypospolitej Polskiej
– Sala Koncertowa Filharmonii Narodowej, ul. Sienkiewicza 10

21 maja 2010 (piątek), godz. 18.00
XIX Koncert Muzyki Cerkiewnej

pod Patronatem Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy
– Warszawa, Kościół Ewangelicko-Augsburski, ul. Kredytowa 4

Wystąpią:
Zespół „Orthodox Singers” – Tallin (Estonia)
Państwowy Zespół Republiki Adżarskiej „Batumi” – Batumi (Gruzja)
Dońska Kapela Chóralna „Anastasija” – Rostow nad Donem (Rosja)
Kijowska Męska Kapela Chóralna im. L. Rewuckiego – Kijów (Ukraina)

KRAKÓW

17 maja 2010 (poniedziałek), godz. 19.30

Państwowa Akademicka Kapela Chóralna im. A. Jurłowa z Moskwy (Rosja)
– Bazylika Mariacka, Plac Mariacki 5

BIAŁOWIEŻA

V Białowieskie Dni Muzyki Sakralnej
– Kościół Parafii św. Teresy od Dzieciątka Jezus, ul. Park Dyrekcyjny 2

21 maja 2010 (piątek), godz. 18.00
Chór Cerkwi p.w. Św. Symeona – Kamieniec (Białoruś)
Chór Kameralny „Mart-Akkord”– Moskwa (Rosja)
Młodzieżowy Chór Kameralny „Atžalynas” – Szaulaj (Litwa)
Chór „Viva la musica”- Odessa (Ukraina)

22 maja 2010 r. (sobota), godz. 18.00
Dziecięcy Chór Radia i TV Litwy – Wilno (Litwa)
Chór “Gaudeamus” Państwowego Uniwersytetu Muzycznego – Bielcy (Mołdawia)
Żeński Chór Kameralny Państwowego Koledżu Muzycznego – Grodno (Białoruś)
Chór Kameralny Akademii Muzycznej – Sarajewo Wschodnie (Bośnia i Hercegowina)

BIELSK PODLASKI

18 maja 2010 (wtorek), godz. 18.00

Państwowa Akademicka Kapela Chóralna im. A. Jurłowa
z Moskwy (Rosja)
– Bielski Dom Kultury

WĘGRÓW

22 maja 2010 (sobota), godz. 19.00

Żeński Chór Państwowego Koledżu Muzycznego
im. N. A. Rimskiego-Korsakowa – Sankt Petersburg ( Rosja)
– Bazylika Mniejsza, ul. Strażacka 5

SIEMIATYCZE

22 maja 2010 (sobota), godz.19.00

Chór „Collegium Musicum” Państwowego Uniwersytetu Sztuki – Belgrad (Serbia)
– Siemiatycki Ośrodek Kultury