Jubileuszowy XXV Międzynarodowy Festiwal Muzyki Cerkiewnej – Hajnówka 2006  organizowany przez obchodzącą w tym roku X-lecie Fundację „Muzyka Cerkiewna”, przy współpracy z Operą i Filharmonią Podlaską, odbył się w dniach 9 – 17.05.2006 r. w Białymstoku.

Tegoroczny Festiwal odbył się pod Patronatem Honorowym Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pod Patronatem Artystycznym Krzysztofa Pendereckiego oraz, podobnie jak poprzednie, przy życzliwości i błogosławieństwie Jego Świętobliwości Ekumenicznego Patriarchy Konstantynopola Bortolomeusza I oraz z udziałem reprezentującego go  Bizantyjskiego Chóru „Drama’s Domestics” z  Grecji.

Festiwal upłynął pod znakiem Jubileuszu i koncertów większości jego dotychczasowych laureatów – znakomitych chórów występujących w ciągu lat istnienia MFMC, zespołów reprezentujących najwyższy poziom artystyczny. Pierwsze z nich wystąpiły już podczas Koncertu Inauguracyjnego i były nimi: Męski Zespół Muzyki Cerkiewnej z Warszawy pod dyrekcją ks. Jerzego Szurbaka oraz Kameralny Chór „Kijów” z Kijowa (Ukraina) pod dyrekcją Mykoły Gobdycza. Kolejnych zespołów można było wysłuchać podczas trwających od 10 do 13 maja przesłuchań konkursowych. W kategoriach chórów amatorskich świeckich, chórów parafialnych, oraz chórów zawodowych zaprezentowały się m.in. Kameralny Chór im. S. Rachmaninowa z Tambowa (Rosja), Chór Szkoły Muzycznej w Daugavpils (Łotwa), Bizantyjski Zespół Męski „Św. Efraim” z Budapesztu (Węgry) oraz znakomite cerkiewne chóry parafialne, m.in. Bracki Chór Kijewsko – Pieczerskiej Ławry z Kijowa (Ukraina), Chór Sankt-Petersburskiej Prawosławnej Akademii Duchownej z Sankt – Petersburga (Rosja), czy Prawosławny Chór Parafii p.w. Zaśnięcia Najświętszej Matki Bożej z Jarabiny (Słowacja).

Chórami nowymi, z krajów wcześniej dla Festiwalu nieodkrytych, były Chór „Eufone’” z Turynu (Włochy) oraz Kameralny Chór Narodowego Teatru Opery i Baletu im. K. Bajsieitowoj z Astany (Kazachstan). Chór z Kazachstanu, nagrodzony I nagrodą w kategorii chórów zawodowych, zachwycił zarówno jury, jak i publiczność i okazał się największym odkryciem XXV MFMC.

Koncerty zespołów pochodzących z różnych krajów świata, od Polski, Białorusi i Łotwy, przez Słowację, Ukrainę, Rosję, do Macedonii, Mołdawii, Bułgarii, Kazachstanu, Węgier, Włoch i Francji stanowiły kontynuację dotychczasowej formuły Festiwalu – Muzycznego Forum Wschodu i Zachodu. Poza dialogiem dwóch wielkich kultur festiwal był pięknym przykładem ekumenii, gdyż przez cały tydzień na chwałę Pana wspólnie śpiewali prawosławni, grekokatolicy, katolicy i muzułmanie.

Wystąpienia oceniło znakomite międzynarodowe jury pod przewodnictwem prof. Romualda Twardowskiego.

Wszyscy laureaci XXV MFMC – Hajnówka zaśpiewali podczas koncertu galowego.

Część chórów zaprezentowała się podczas entuzjastycznie przyjętego przez białostoczan koncertu „Na narodową nutę”, podczas którego wystąpiła z repertuarem swoich krajów . W sali koncertowej Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury „Spodki” można było wysłuchać m.in. narodowych melodii kazachskich, mołdawskich, bułgarskich, ukraińskich i polskich.

Równolegle do Festiwalu odbywały się koncerty towarzyszące w różnych miastach Polski – w Krakowie i Częstochowie oraz w Warszawie, gdzie Koncert  Muzyki Cerkiewnej święcił swe XV-lecie i odbywał się pod Patronatem Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy.

W dniach 14-17.05.2006 r. odbyło się Międzynarodowe Forum Kompozytorów i Dyrygentów – wydarzenie całkowicie nowe w historii MFMC, które zgromadziło wybitnych twórców i dyrygentów, m.in. Krzysztofa Pendereckiego, Romualda Twardowskiego, ks. Jerzego Szurbaka, Bożennę Sawicką (Polska), Teodora Zgurianu (Mołdawia), Annę Karotkina (Białoruś) i ks. Aleksandra Łaszkowa (Bułgaria). Forum zorganizowano przy współpracy z Zakładem Dyrygentury Chóralnej Akademii Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie – Filia w Białymstoku i Operą i Filharmonią Podlaską.

Jubileuszowy XXV MFMC zakończył się koncertem „Jutrzni” Krzysztofa Pendereckiego. Było to wydarzenie szczególne z wielu powodów. Od samych początków organizacji Festiwalu „Jutrznia” była przysłowiowym „wiatrem w plecy” dla organizatorów. Koncert, będący kontynuacją działań Fundacji zmierzających do prezentacji wybitnych dzieł inspirowanych prawosławiem, ale nigdy wcześniej nie wykonywanych podczas Festiwalu, w Białymstoku, Polsce czy świecie, stanowił prawykonanie białostockie i był wielkim wydarzeniem artystycznym.

Wielkim sukcesem okazał się  koncert „Jutrzni” w Sankt – Petersburgu (Rosja), które to wykonanie było nie tylko pierwszym w tym mieście, ale w ogóle w Rosji. Wcześniej utwór został wykonany w Rosji tylko raz, ale wówczas zaprezentowano jedynie część dzieła. Dzięki działaniom Fundacji „Jutrznia” – również po raz pierwszy w historii – zabrzmiała w świątyni prawosławnej, słynnym Smolnym Soborze. Koncert ten odbył się w ramach projektu „Muzyczne Forum Wschodu i Zachodu – polskie arcydzieła muzyczne w Sankt Petersburgu”. Jednocześnie towarzyszył uroczystościom obchodów 80-lecia Konsulatu Rzeczypospolitej Polskiej w Sankt Petersburgu.

Obydwa koncerty – białostocki i sankt – petersburski – w obecności Mistrza Krzysztofa Pendereckiego i pod dyrekcją Marcina Nałęcz – Niesiołowskiego wykonali wspólnie artyści polscy i rosyjscy: Orkiestra Symfoniczna Opery i Filharmonii Podlaskiej oraz chóry z Sankt – Petersburga – Chór Konserwatorium, Chór Smolnego Soboru, Chłopięcy Chór Uczelni Muzycznej im. M Glinki i rosyjscy soliści – Elena Antonienko (sopran), Olesia Pietrowa (mezzosopran), Stanisław Leontjew (tenor), Piotr Migunow (bas) i Władimir Miller (bas profundo).

Organizatorzy jeszcze raz serdecznie dziękują wszystkim osobom i instytucjom, które wspomogły organizację Jubileuszowego XXV Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Cerkiewnej – Hajnówka 2006.

P R O T O K Ó Ł

Posiedzenia Jury Jubileuszowego XXV Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Cerkiewnej – Hajnówka 2006

Jury w składzie:

1. prof. Romuald Twardowski – przewodniczący
2. prof. Czesław Freund
3. Mykoła Gobdycz
4. ks. Aleksander Łaszkow
5. prof. Igor Rajewski
6. prof. Bożenna Sawicka
7. ks. Jerzy Szurbak

po przesłuchaniu 23 chórów zgłoszonych do konkursu przyznało następujące nagrody  i miejsca:

Kategoria chórów parafialnych

 Dwa II miejsca ex aequo przyznano:

• Katedralnemu Chórowi „Carmen” z Białegostoku

oraz

• Prawosławnemu Chórowi Parafii p. w. Zaśnięcia Najświętszej Matki Bożej z Jarabiny (Słowacja)

Dwie I nagrody ex aequo otrzymują:

• Chór Sankt-Petersburskiej Prawosławnej Akademii Duchownej (Rosja)

oraz

• Bracki Chór Kijowsko-Pieczerskiej Ławry (Ukraina)

Kategoria chórów amatorskich świeckich

 III miejsce otrzymuje

• Męski Chór Młodzieżowy Towarzystwa Śpiewaczego „Lira” w Warszawie

II miejsce otrzymuje

• Chór Dziewczęcy „Ranica” z Mińska (Białoruś)

oraz  dwie I nagrody ex aequo przyznano:

• Chórowi Akademickiemu Politechniki Częstochowskiej „Collegium Cantorum”

oraz

• Chórowi Szkoły Muzycznej w Daugavpils (Łotwa)

Kategoria chórów zawodowych kameralnych

 Dwa III miejsca ex aequo przyznano:

•  Męskiemu Zespołowi „Radziwiłły” Cerkwi p. w. Ikony Matki Boskiej „Wsiech skorbiaszczich radost’” z Mińska (Białoruś)

oraz

•   Męskiemu Chórowi „Gavriil Musicescu” z Kiszyniowa (Mołdawia)

II miejsce przyznano

• Chórowi Kameralnemu Dniepropietrowskiej Filharmonii (Ukraina)

I nagrodę otrzymuje

• Bizantyjski Zespół Męski „Św. Efraim” z Budapesztu (Węgry)

Kategoria chórów zawodowych

 III miejsce otrzymuje

• Chór „Credo” z Kiszyniowa (Mołdawia)

Dwa II miejsca ex aequo przyznano:

• Chórowi Kameralnemu Filharmonii w Homlu (Białoruś)

oraz

• Chórowi Kameralnemu im. S. Rachmaninowa w Tambowie (Rosja)

I nagrodę otrzymuje

• Chór Kameralny Narodowego Teatru Opery i Baletu im. K. Bajsieitowej z Astany (Kazachstan)

Nagrodę specjalną otrzymuje Bizantyjski Chór „Drama’s Domestics” z Dramy (Grecja) za kultywowanie i propagowanie tradycyjnego śpiewu bizantyjskiego Patriarchatu Ekumenicznego.

Ponadto Jury przyznało:

• nagrodę specjalną twórcy i długoletniemu kierownikowi wiejskiego chóru parafialnego – Annie Derevianikowej  z Jarabiny (Słowacja)

oraz

• dyplom honorowy Alessandro Ruo Rui z Turynu  za propagowanie muzyki cerkiewnej na terenie Italii i Europy Zachodniej

Jury z satysfakcją odnotowuje wysoki poziom artystyczny tegorocznej XXV Jubileuszowej edycji Festiwalu.

Na podkreślenie zasługuje sprawna organizacja przebiegu koncertów i przesłuchań, za co Jury składa z uznaniem podziękowanie dyrektorowi Mikołajowi Buszko i jego współpracownikom.

Wyrazy wdzięczności kierujemy również pod adresem wojewódzkich i miejskich władz samorządowych oraz innych instytucji za życzliwe wsparcie organizacji Festiwalu.

Godny odnotowania jest również liczny udział w koncertach festiwalowych publiczności, od początku do końca tłumnie wypełniającej sale koncertowe.

Stwierdzamy z satysfakcją, iż Festiwal – pierwszy i najważniejszy tej rangi w świecie – wpisał się na trwałe w kalendarz najbardziej znaczących wydarzeń artystycznych organizowanych w naszym kraju.

BIAŁYSTOK, 14 MAJA 2006 r.

Żywiołową radością wybuchła sala Filharmonii podczas niedzielnego koncertu galowego. Christos Woskres! Christos Anesti! – śpiewały zgodnie, „niczym zastępy Aniołów”, zjednoczone w sławieniu Najwyższego chóry z różnych stron świata – laureaci XXV MFMC – Hajnówka.

Koncert tradycyjnie rozpoczął się pieśnią „Gaude Mater Polonia” – Wwtym roku wykonaną przez „Collegium Cantorum” Chór Akademicki Politechniki Częstochowskiej, zdobywcę I nagrody Festiwalu w kategorii chórów amatorskich świeckich. Następnie siły swe połączyli przedstawiciele dwóch najważniejszych ośrodków prawosławnego Wschodu – Chór Sankt Petersburskiej Akademii Duchownej oraz Bracki Chór Kijewo – Pieczerskiej Ławry. W ich wykonaniu publiczność usłyszała Stichirę „Ziemle Russkaja” – hymn ku czci prawosławnych świętych.

W pełni modlitewny nastrój wprowadził do filharmonii dyrygowany przez Annę Derevjanikovą chór parafialny ze słowackiej Jarabiny. Po sali rozniosło się bliskie wszystkim chrześcijanom „Otcze nasz” …

Pierwszą część koncertu galowego zamknęło trzykrotne wykonanie „Christos Woskresie” – najpierw zaśpiewali je w języku greckim członkowie Bizantyjskiego Chóru „Drama’s Do-mestics” – zespołu reprezentującego Patriarchę Konstantynopola. Greckie „Christos Anesti” kontynuowali przez moment bracia z Chóru Kijewo – Pieczerskiej Ławry, którzy później znów zmienili język pieśni na cerkiewno – słowiański. Po raz trzeci, już z typowym ludowym napiewem, zaśpiewał zespół z Jarabiny.

Druga część koncertu galowego dała wszystkim obecnym na sali możliwość ponownego wysłuchania śpiewu innych tegorocznych laureatów. Na scenie tradycyjnie pokazały się również pozostałe nagrodzone zespoły: Mieszany Chór „Rodna Pesen”, Chór Młodzieżowy Męski Towarzystwa Śpiewaczego „Lira”, Katedralny Chór „Carmen”, Miejski Mieszany Chór „Vardar”, Grupa Wokalna Eufone’, Bracki Chór Kijewo-Pieczerskiej Ławry – Kijów, Kameralny Chór Dniepropietrowskiej Filharmonii, Bizantyjski Zespół Męski „Św. Efraim”, Chór „Credo”, Męski Chór „Gavriil Musicescu”, „Collegium Cantorum” Chór Akademicki Politechniki Częstochowskiej, Bizantyjski Chór „Drama’s Domestics”, Chór Sankt-Petersburskiej Prawosławnej Akademii Duchownej, Kameralny Chór im. S. Rachmaninowa – Tambow oraz Kameralny Chór Filharmonii z Homla.

Najbardziej wyczekiwanym koncertem był jednak występ Kameralnego Chóru Narodowego Teatru Opery i Baletu im. K. Bajsieitowoj  z Astany. Grupa młodych chórzystów z Kazachstanu zdobyła serca członków jury i festiwalowej publiczności i … najwyższą nagrodę – I miejsce w kategorii chórów zawodowych. Wyróżnienie tym większe, że chór przyjechał na Festiwal po raz pierwszy, a stanął od razu w konkury z najlepszymi z najlepszych, dotychczasowymi laureatami MFMC – Hajnówka. „Objawienie! Wielkie odkrycie!” – takie entuzjastyczne określenia stały się w niedzielę niemal synonimem nazwy zespołu.

Sala, na której tego dnia zabrakło miejsca dla wszystkich melomanów, co chwilę rozbrzmiewała gromkimi brawami – publiczność wyraźnie dawała znać o ponoszących ją emocjach. Taka uczta duchowa zdarza się tylko raz na dwadzieścia pięć lat!

„Collegium Cantorum” Chór Akademicki Politechniki Częstochowskiej wykonuje hymn „Gaude Mater”

Chór Sankt-Petersburskiej Prawosławnej Akademii Duchownej wykonuje Stichirę „Ziemle Russkaja”

Mikołaj Buszko – Dyrektor Festiwalu

Małgorzata Prokopiuk-Kępka – prowadząca koncert

Prawosławny Chór Parafii p. w. Zaśnięcia Najświętszej Matki Bożej  – Jarabina (Słowacja)   

– dyr. Anna Derevjanikowa  

Mieszany Chór „Rodna Pesen” – Burgas (Bułgaria) – dyr. Nikołaj Merdzanow

Chór Młodzieżowy Męski Towarzystwa Śpiewaczego „Lira” – Warszawa

–  dyr. Jan Wiącek

Katedralny Chór „Carmen” – Białystok – dyr. Bożena Bojaryn – Przybyła

Miejski Mieszany Chór „Vardar” – Skopje (Macedonia)

 Grupa Wokalna Eufone’ – Turyn (Włochy) – dyr. Alessandro Ruo Rui

Bracki Chór Kijewko-Pieczerskiej Ławry – Kijów (Ukraina)  – dyr. Herodiakon Gierontij (Borisewicz)

Kameralny Chór Dniepropietrowskiej Filharmonii – Dniepropietrowsk (Ukraina)  – dyr. Olga Puczkowa

Bizantyjski Zespół Męski „Św. Efraim” – Budapeszt (Węgry) – dyr. Tomas Bubno

Chór „Credo” – Kiszyniów (Mołdawia) – dyr. Walentyna Bołdurat

Męski Chór „Gavriil Musicescu” – Kiszyniów (Mołdawia) – dyr. Emilia Moraru

„Collegium Cantorum” Chór Akademicki Politechniki Częstochowskiej   – dyr. Janusz Siadlak

Bizantyjski Chór „Drama’s Domestics” – Drama (Grecja)  – dyr. Grigoris i Petros Papaemmanouil

Chór Sankt-Petersburskiej Prawosławnej Akademii Duchownej  – Sankt-Petersburg (Rosja)

 – dyr. Irina Chmielewska

Kameralny Chór im. S. Rachmaninowa – Tambow (Rosja) – dyr. Władimir Kozliakow

Kameralny Chór Filharmonii z Homla (Białoruś) – dyr. Jelena Sokołowa

Kameralny Chór Narodowego Teatru Opery i Baletu im. K. Bajsieitowoj  – Astana (Kazachstan)

– dyr. Jerzan Dautow

      Piątkowe przesłuchania upłynęły pod znakiem chórów amatorskich świeckich, w której to kategorii przed jury i białostocką publicznością zaśpiewały: Miejski Mieszany Chór „Vardar” ze Skopje w Macedonii, Mieszany Chór „Rodna Pesen” z Burgas w Bułgarii, Męski Zespół „Orfej” Politechniki Lwowskiej z Lwowa na Ukrainie oraz polski Chór „Collegium Cantorum” z Częstochowy. Tym samym zakończyły się przesłuchania w tej kategorii.

Od razu po koncertach zapytaliśmy o wrażenia profesora Czesław Freuda, wykładowcę Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowicach i członka festiwalowego jury, o wrażenia tego popołudnia:

– Wrażeń w ogóle jest cały czas bardzo dużo – powiedział profesor Freund – Interesujący jest ogrom muzyki cerkiewnej, bardzo różnorodnej i niosącej ze sobą silne emocje, czego najlepszym dowodem są reakcje publiczności, czasem nie wytrzymującej i nagle „zakłócającej” brawami ciszę potrzebną do całkowitego wybrzmienia utworów. Ciekawe, choć i trudne jest nasze zadanie jako jury, gdyż słuchając występującego w danej chwili zespołu, musimy jednocześnie odnosić się do tego, co wykonano wcześniej i nie wiedząc, co jeszcze usłyszymy później.

Numerem jeden środowych przesłuchań okazał się – występujący już w całkiem innej kategorii i goszczący na Festiwalu po raz pierwszy – profesjonalny Kameralny Chór Narodowego Teatru Opery i Baletu im. K. Bajsieitowoj, który przyjechał do Białegostoku z odległego miasta Astana w Kazachstanie. Młodziutki – zarówno stażem zespołu, jak i średnią wieku uczestników – wykonał piękny koncert, w którym znalazły się kolejno utwory: Sława Jedinorodnyj Synie, Otcze nasz, Wieczieri Twojeja, Pomyszlaju dzień strasznyj, Sławosłowije wielikoje, oraz często kończące wystąpienia również innych chórówMnogaja leta.

Na scenę Filharmonii wychodzi kolejno, jeden za drugim, trzydziestu młodych mężczyzn, uczniów i studentów warszawskich szkół i uczelni. Pierwsze, co rzuca się w oczy, to charakterystyczne, przyciągające wzrok, czerwone kamizelki. Jako pierwszy podczas festiwalowych przesłuchań prezentuje swoje umiejętności Chór Młodzieżowy Męski Towarzystwa Śpiewaczego „LIRA”. Kategoria: chóry amatorskie świeckie.

Koncert rozpoczęty!

Śpiewają katolicy. Repertuar ambitny – kolejno słychać anonimowe Jedinorodnyj synie, później kompozycje M. Berezowskiego, N. Czerepina i dwa utwory Romualda Twardowskiego.
Utwory ostatniego kompozytora wykonywane są podczas Festiwalu dość często i ich przedstawienie musi chyba wymagać od uczestników dość dużej odwagi – w końcu ich autor przewodniczy festiwalowemu jury i ocenia je osobiście.
Alleluja prof. Twardowskiego włączył do swego repertuaru także drugi z występujących chórów – Dziewczęcy chór „Ranica” z Mińska w Białorusi. Poza tym słychać W. Liryna, L. Diczko, S. Rachmaninowa i Ojcza nasz S. Moniuszki, ale – ciekawostka (!) – wykonywane w języku białoruskim. Na MFMC – Hajnówka dziewczęta występują po raz drugi, wcześniej śpiewały w roku 1998, jeszcze w Soborze p.w. Św. Trójcy.

Jako trzeci pojawia się Chór Daugavpilskiej Szkoły Muzycznej z Daugavpils. Kierujacy łotewskim zespołem Jewgienij Ustinskov, jest z nim związany od jedenastu lat. W Ukłon w stronę jury i publiczności, głęboki oddech i już sala rozbrzmiewa muzyką. Dłonie dyrygenta zamieniają się w czarodziejskie pałeczki – kreśli w powietrzu znaki zupełnie niezrozumiałe dla przeciętnego człowieka, a sprawiające, że z ust chórzystów płyną pieśni sławiące Niebiosa. Sława Otcu i Synu i Swiatomu Duchu… śpiewają wspólnym głosem młodzi ludzie, zaś nad całością wyraźnie góruje kobiecy głos.

Za chwilę na scenie pojawia się kolejny chór dający świadectwo ekumenicznemu charakterowi imprezy – katolicki Katedralny Chór „Carmen” z Białegostoku, na co dzień śpiewający przede wszystkim pieśni kościelne na cały rok liturgiczny oraz utwory świeckie, ludowe i patriotyczne. Część uczestników chóru zetknęła się z muzyką cerkiewną dopiero gdy Bożena Bojaryn – Przybyła, dyrygentka, zdecydowała się włączyć ją do repertuaru

Koncert białostockiego chóru kończy przesłuchania w kategorii chórów amatorskich świeckich. Po piętnastominutowej przerwie rozpoczynają się te z „wyższej półki” – chórów zawodowych kameralnych.
Pojawienie się na scenie Zespołu Kiedrowa z Paryża oznacza nagłą zmianę atmosfery. Mimo, ze wszystkie zespoły wykonują muzykę cerkiewną, ten sprawia, że publiczność może poczuć się niczym w cerkwi. Cztery długie czarne sutanny, cztery silne męskie głosy i siedem pieśni cerkiewnych, przez które zespół – jak podkreśla kierujący nim ks. Protodiakon Aleksander Kiedrow – ma dawać wszystkim świadectwo o prawosławiu.

Nie oznaczało to oczywiście końca środowych emocji. Od dziś jury rozpoczęło obrady, a chóry z niecierpliwością będą czekały na ich wyniki.