Nr 1 (31), 9 maja 2006 r.

Chlubne dwudziestopięciolecie

Kiedy przed dwudziestu pięciu laty Mikołaj Buszko z pomocą o. Jerzego Szurbaka zabierali się do organizowania I Dni Muzyki Cerkiewnej, nie przypuszczali chyba, że ich skromnie zaprojektowane przedsięwzięcie ulokowane w hajnowskiej cerkwi po latach przybierze postać poważnej, wysoko cenionej w świecie, imprezy. Z lokalnej – wspierającej się na miejscowych chórach inicjatywy – stała się z biegiem lat czołowym na świecie festiwalem przyciągającym do Hajnówki, a od niedawna do Białegostoku, dziesiątki renomowanych zespołów prezentujących niezrównane piękno muzyki cerkiewnej.

Nie sposób przecenić roli festiwalu, który jako pierwszy na świecie postawił sobie za cel przybliżenie szerokim rzeszom słuchaczy twórczości religijnej kompozytorów znanych na świecie jako autorzy oper czy symfonii, ale zapoznanych lub zapomnianych jako twórcy muzyki cerkiewnej. To właśnie tutaj, na hajnowskim festiwalu zabrzmiały od dawna niewykonywane dzieła cerkiewne Bierezowskiego, Wedela, Titowa, Bortniańskiego, Glinki, Czajkowskiego, Rachmaninowa a nawet... Szymanowskiego! Stałym składnikiem programów przesłuchań były utwory Czesnokowa, Archanielskiego, Lwowa, Kiedrowa... Coraz częściej zaczęły pojawiać się również dzieła pisane współcześnie. Kompozytorzy z terenów byłego ZSRR po siedemdziesięciu latach przymusowego milczenia zaczęli bardzo aktywnie nadrabiać zaległości. Ostatnio na czołowe miejsce wysforował się Kijów z jego „potężną gromadką” („moguczaja kuczka”!) twórców tej miary jak L. Dyczko, E. Stankowicz, W. Stiepurko, czy młodziutka H. Gawrylec. W osobie Mikołaja Gobdycza, szefa wspaniałego chóru „Kijów”, znaleźli oni prawdziwego przyjaciela i mecenasa - dokonywane przez niego wykonania, nagrania i wydania drukiem stają się najlepszą muzyczną wizytówka dzisiejszej Ukrainy. Wierzę, że występ tego świetnego zespołu na tegorocznym festiwalu będzie prawdziwą ucztą dla wszystkich miłośników muzyki cerkiewnej.

Inna zasługa festiwalu to jego ożywczy wpływ na powstanie i odrodzenie wielu chórów i zespołów kultywujących śpiew cerkiewny. W latach dziewięćdziesiątych było to szczególnie widoczne na Podlasiu, kiedy to na miejsce podupadających, starzejących się zespołów zaczęły pojawiać się nowe, złożone z ludzi młodych, pełnych zapału. Podobny proces można było zaobserwować również na ogromnych terytoriach Rosji, Ukrainy, czy Białorusi . Tam też jak grzyby po deszczu zaczęły pojawiać się chóry uprawiające muzykę cerkiewną nie tylko tę tradycyjną ale i współczesną. Za przykładem MFMC nasi wschodni sąsiedzi zaczęli również organizować festiwale muzyki cerkiewnej. Są ich dzisiaj dziesiątki o najróżniejszym charakterze i profilu – najstarszym wszakże i najciekawszym pozostaje nasz festiwal. Jego atrakcyjna formuła konkursu otwarta na wszystkie opcje kulturalne i wyznaniowe, sprawiły, iż muzykę Kościoła Wschodniego śpiewają dziś nie tylko wyznawcy prawosławia, ale i katolicy, protestanci a nawet... Żydzi.

Dowodem uznania MFMC jako realizatora hasła „śpiewajcie Panu pieśń nową” będzie tegoroczna wizyta grupy kompozytorów z Rosji, Ukrainy i innych krajów, którzy tu w Białymstoku podzielą się swym doświadczeniem w tworzeniu dzieł opartych na tradycji Cerkwi Prawosławnej.

Tę atmosferę zainteresowania nowymi perspektywami muzyki cerkiewnej niewątpliwie silnie pobudzi planowane na zakończenie festiwalu wykonanie ogromnej i  niezmiernie trudnej „Jutrzni” Krzysztofa Pendereckiego. Zrealizowanie tego niezwykle ambitnego przedsięwzięcia wystawia chlubne świadectwo możliwościom organizacyjnym Festiwalu i współpracującej z nim Filharmonii Białostockiej z Marcinem Nałęcz – Niesiołowskim jako jej szefem i dyrygentem.

Wykonanie to, które w czerwcu bieżącego roku będzie powtórzone w Petersburgu, wpisuje się w nową tradycję Festiwalu – tradycję prezentowania co roku dzieł wielkiego formatu.

Tyle pokrótce o dokonaniach Festiwalu w minionych latach. Oby kolejne dwadzieścia pięć lat były równie owocne i twórcze, czego organizatorom MFMC życzymy z całego serca. Mnogaja leta !

Romuald Twardowski

Przewodniczący Międzynarodowego Jury MFMC