Nr 1 (18), 21 maja 2000r.

MISTYKA ŚPIEWÓW CERKIEWNYCH

Festiwal w Hajnówce, cieszący się niezmiennie ogromnym zainteresowaniem publiczności, która zawsze szczelnie wypełnia sobór Świętej Trójcy, przykuwa uwagę słuchaczy głębią śpiewanych tu modlitw i ich piękną melodyką.

Sądzę, iż warto uświadomić sobie wielkie znaczenie modlitwy jej mistykę oraz sposób oddziaływania na ludzkie serca.

Ewangeliczny nakaz czuwania, ostrzeżenie przed potępieniem i bezmyślnością jest przewodnim motywem wschodniej, prawosławnej mistyki. Modlitwa celnika: "Boże, bądź miłościw mnie grzesznemu" winna towarzyszyć każdemu chrześcijaninowi, a nade wszystko wykonawcom śpiewów liturgicznych Kościoła prawosławnego, aż do bram Królestwa Bożego, bowiem śpiewana modlitwa słowna wyzwala duszę człowieka z namiętności cielesnych i steruje w kierunku rozwoju duchowego. Siła modlitwy, jako tajemnej rozmowy duszy ze swym Stwórcą, oddziaływuje na każdego, kto uczyni chociaż jeden krok w kierunku poznania odwiecznych Boskich prawd. Największa chrześcijańska cnota, jaką jest miłość, dokonuje mistycznego zjednoczenia ludzkiego pierwiastka z Boskim oceanem miłości. Poprzez bezgraniczne oddanie człowieka Bogu i Jego adorację jako Zbawiciela i Odkupiciela, zawsze wielkiego zarówno w Swym cenotycznym poniżeniu jak i chwalebnym zmartwychwstaniu. Słowa śpiewanych modlitw mają wskazywać kierunek ku górze, ku niebu, zaś melodyka ma być sposobem osiągnięcia zamierzonego celu, czyli cichej przystani w Królestwie Bożym.

Nadmierna dbałość wykonawców - uczestniczących w konkursowych przesłuchaniach - o muzyczną warstwę utworów przyciemnia główny sens modlitw - doksologię w Trójcy Jedynego Boga.

Oczywiście i dobra intonacja chóru i stopliwość brzmienia poszczególnych głosów, umiejętne operowanie dynamiką i agogiką, właściwe odczytanie muzycznych kulminacji w utworze ma swoje znaczenie i sens. Jednakże wszystko to nic powinno przesłaniać mistycznego, tajemniczego charakteru prawosławnych modlitw, ten charakter bowiem różni nas zdecydowanie od innych denominacji chrześcijańskich, akcentujących rozumową, intclektualną bądź prawną stronę dogmatów wiary.

Cerkiew w rozumieniu ortodoksyjnym jest "lecznicą dusz" dotkniętych grzechem i tylko w niej, przy pomocy Świętych Sakramentów, chorzy, czyli grzesznicy, doznają uzdrowienia.

Słowa świętej Ewangelii, Listów Piotrowych, psalmów i starożytnych modlitw, zawierających dogmat prawosławnej wiary, podsycają ogień wiary i miłości w naszych sercach i tylko rozważne i dogłębne pojmowanie ich sensu niweczy ciernie grzechu i powoduje, że łaska Boża jak balsam leczy rany naszych skołatanych dusz.

Wszystkie chóry, biorące co roku udział w festiwalowych zmaganiach, nolens wolens upodobniają się do zastępów anielskich, obwieszczających światu narodziny Chrystusa. Głos ludzi, jak żaden instrument muzyczny ręką ludzką uczyniony, jest w stanie oddać najskrytsze pragnienia swego serca, modlitewne uniesienia i rozpacz grzesznika, jest bowiem immanentną częścią ludzkiej osobowości i wsłuchując się z uwagą w ewangeliczne nakazy jest w stanic oddać sens, powagę i siłę modlitwy. Wytrawny chórmistrz umie utrzymać równowagę między fakturą muzyczną utworu a słowem. Cerkiew świadomie rezygnuje z akompaniamentu instrumentów muzycznych w czasie nabożeństw, by nie tłumiły modlitewnych wezwań zawartych w gorących molitwiennych wozdychanijach, w słowach modlitw. Niech zatem pięknych słów modlitw w naszym życiu będzie jak najwięcej, każdy bowiem chrześcijanin zda relację ze swego życia na Sądzie Ostatecznym, nie tylko z czynów, ale też dobrych i złych słów. Goszcząca często w hajnowskiej świątyni kompozycja Dymitra Bortniańskiego - hymn "Kol sławien nasz Gospod. w Sionie" zachęca wiernych, aby ze swoich serc uczynili ołtarz Pana i śpiewali Jego chwałę.

Apostoł św. Paweł w liście do Filipensów (2.9-11) pisze: Aby na imię Jezusa zginało się każde kolano istot niebiańskich, ziemskich i podziemnych i aby wszelki język wyznawał. że Jezus jest Panem - ku chwale Boga Ojca.

Wszyscy chórzyści, soliści i dyrygenci chórów, biorących udział w festiwalu, winni uczynić ten chrystologiczny hymn ap. Pawła mottem swego życia.

ks. Jerzy Szurbak