|
Nr 3 (14), 31 maja 1998r.
MUZYKA I ŚPIEW W TRADYCJI BIBLIJNEJ
W historii Festiwalu, jak dotąd, były dwa przypadki, kiedy
występujące chóry śpiewały utwory cerkiewne z podkładem instrumentalnym. W
Cerkwi prawosławnej muzyką jest sam śpiew - najprawdziwszy instrument muzyczny.
Kiedyś jednak był on wspomagany tymi mniej „prawdziwymi".
Stary Testament wynalezienie instrumentów muzycznych
przypisuje Jubalowi (Rd. 4. 21). Od dawnych czasów przygrywały one do tańca i
śpiewu podczas uroczystości i rozwiązłych biesiad w królewskich pałacach. Z
drugiej strony muzyka i śpiew wyrażały zmartwienie podczas smutnych wydarzeń.
Pobudzający i kojący wpływ muzyki był znany dworzanom tęskniącego Saula. W
czasie gry na gęślach Eliasz przyjął duch proroctwa. W szkołach dla proroków
prawdopodobnie również odbywały się ćwiczenia z muzyki. Podczas ustanowionego
prawem nabożeństwa muzyka również zajmuje znaczące miejsce. Już nad Morzem
Czerwonym kobiety wysławiały Pana tympanami, radosnym uniesieniem i śpiewem (Wj
15, 20 i in.). Mojżesz wydał polecenie, by kapłani podczas składania ofiar
trąbili w srebrne trąby. Król Dawid obdarzony talentami poetyckim i muzycznym
zarządził, by śpiewy i muzyka w świątyni były wykonywane przez lewitów. Podczas
wyświęcenia świątyni Salomona cześć muzyczna uroczystości była tak wspaniała,
jak nigdy dotąd. Dawid bowiem zebrał nie mniej jak cztery tysiące lewitów, by
wysławiali Pana na instrumentach muzycznych. Po upadku świątyni Salomonowej i
wyjściu z niewoli babilońskiej nastąpił całkowity upadek sztuki muzycznej.
Niewiele wiadomo o instrumentach muzycznych
starotestamentowych Żydów. Niektóre z nich prawdopodobnie zostały przyniesione z
Chaldei, inne Izraelici poznali w Egipcie. Z rycin na pomnikach archeologicznych
Asyrii i Egiptu możemy wnioskować o kształcie instrumentów muzycznych tej epoki.
Wzmiankowane w Biblii instrumenty można podzielić na trzy
rodzaje: dęte, strunowe i perkusyjne.
Wśród instrumentów dętych wymieniany jest „uhaw", który
przypuszczalnie odpowiada obecnym dudom czy kobzie spotykanej jeszcze w naszych
czasach w Egipcie i Arabii. Instrument ten we Włoszech nosi nazwę „sambonia",
istnieją także inne interpretacje. Następnym instrumentem dętym był „halił",
rodzaj fletu z trzciny, drewna lub rogu. Na nim przygrywano zarówno w radości i
smutku, również podczas uroczystości religijnych (Wj, 5,12). Instrument o nazwie
Hacocra" (Ps 97,6) - trąba, używano wyłącznie podczas obrzędów religijnych. Pan
nakazał Mojżeszowi sporządzić dwie srebrne trąby i używać je dla zwoływania
ludu, dawania sygnałów na wojnie, ogłaszania świąt i podczas składania ofiar.
Podobnie do tych samych celów służył instrument „szofarom". Joab zatrąbił weń.
by zebrać wojsko, również powitanie nowego roku odbywało się przy dźwiękach tej
trąby.
Spośród instrumentów strunowych jako pierwsza fest
wzmiankowana w Biblii cytra oraz bębny. Laban potrafił grać na nich (Rd 31, 27).
Używano ich z okazji różnorodnych uroczystości. Wędrowni śpiewacy używali cytr.
Dawid przygrywał na tym instrumencie Saulowi. Zniewoleni Izraelici w Babilonie
zawiesili swe cytry na wierzbach przy rzekach (Ps 136. 2). Przypuszcza się, że
ówczesna cytra swym wyglądem była podobna bardziej do dzisiejszej gitary, niż
harfy. a nawet że był to dość liczny rodzajowo instrument, od harfy do liry.
Najpopularniejszym instrumentem był „nebel". tj. psałterz. Na nim przygrywano
podczas śpiewania „pieśni chwały", na uroczystościach ludowych, biesiadach.
Prawdopodobnie psałterz przy pominął swym wyglądem harfę. Zarówno cytrę jak i
psałterz sporządzano z drogiego, mocnego drewna, jak cyprys albo drzewo
sandałowe. Używano także innych rodzajów instrumentów, niektóre przypominały
późniejsze cymbały.
Instrumenty perkusyjne miały za zadanie wywoływać hałas,
wielki huk i wybijać takt. Przede wszystkim był to „tof", tj. tympanon — obręcz
obciągnięta owczą skórą, zaś po bokach obwieszona różnego rodzaju brzękadełkami.
Używano go w tańcu i śpiewach, był ulubionym instrumentem kobiet.
Rozpowszechnione i lubiane były również „talerze", którymi, podobnie jak dziś w
orkiestrach, uderzano jeden o drugi, wydobywając brzęczące, wibrujące dźwięki.
Korzystano zeń podczas uroczystości religijnych i świeckich. Znano i częstokroć
używano tamburyny oraz inne ich modyfikacje.
Izraelici lubowali się w śpiewach, aczkolwiek dotychczas nie
odkryto jakichkolwiek znaków nutowych. Nie sposób wiec określić ich melodii.
Jedynie z uwag przy tekstach „śpiew płaczliwy", „pieśni o wysokiej tonacji" i
innych można wnioskować o bogactwie melodii.
Sam śpiew, jako wyraz uczuć i nastrojów, jest wzmiankowany w
całym Piśmie Świętym. Czytamy o pieśniach wykonywanych podczas świąt
religijnych, pieśniach miłosnych, żałobnych, żniwnych, weselnych. Król Dawid
wyniósł śpiew na wysoki piedestał znaczenia i sam układał psalmy i pieśni,
tworzył chóry. Śpiewy i muzyka towarzyszyły składaniu ofiar. Wśród powracających
z niewoli babilońskiej doliczono się 245 śpiewaków i śpiewaczek.
W czasach nowotestamentowych kontynuowano przede wszystkim
śpiew. Chrystus i jego uczniowie „po odśpiewaniu hymnu wyszli ku Górze Oliwnej"
(Mt 26, 30; Mk 14, 26). „O północy Paweł i Sylas modlili się, śpiewając hymny
Bogu" (Dz 16, ,25). Już pierwsi chrześcijanie śpiewali pieśni religijne i psalmy
ku chwale Bożej. Apostoł Paweł tak pisał Efezjanom: „A nie upijajcie się winem,
bo to jest przyczyną rozwiązłości, ale napełniajcie się Duchem, przemawiając do
siebie wzajemnie w psalmach i hymnach, i pieśniach pełnych ducha, śpiewając i
wysławiając Pana w Waszych sercach" (Ef 5. 18-19)
Oprac. (is)
|
