Mam przyjemność przedstawić Państwu niezwykłe nagranie. Jest to nagranie z Koncertu Galowego wieńczącego XXX Jubileuszową edycję Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Cerkiewnej - „Hajnówka 2011" w Białymstoku. W festiwalowym konkursie w kategoriach chórów: parafialnych, amatorskich świeckich, dziecięcych, uczelni muzycznych i profesjonalnych, uczestniczyły w tym roku w większości dotychczasowi laureaci, a na płycie swoje utwory prezentują zwycięzcy tego konkursu - konkursów. Pośród wielu laureatów uczestniczył również chór „spinający" 30 lat imprezy. Mowa o Zespole Muzyki Cerkiewnej z Warszawy, który pod dyr. Ks. Jerzego Szurbaka, tak jak w czasie I Dni Muzyki Cerkiewnej -„Hajnówka 1982", również po 30 latach uświetnił Koncert Galowy. Festiwal przez cały okres swojego istnienia odbywał się w okresie paschalnym, dlatego też zaraz po tradycyjnym - otwierającym dotychczasowe Festiwale i Koncerty Galowe hymnie „Gaude Mater Polonia" Zespół „Szurbaka" (bo tak jest popularnie nazywany) wykonał w językach greckim, łacińskim i słowiańskim modlitwę sławiącą zmartwychwstanie Chrystusa. Obchodzący w tym roku jubileusz 40 lecia Zespół, w czasie koncertu wykonał kilka innych utworów ale z powodów czasowych na płycie prezentujemy tylko jeden, znakomicie wykonaną modlitwę z muzyką A. Archangielskiego będącą symbolem i istotą muzyki cerkiewnej — „Głasom moim ko Gospodu wozwach" (Głosem moim wzywam cię do Pana).

Następnie przed słuchaczami pojawił się Chór Politechniki Wrocławskiej, który kierowany przez Piotra Ferensowicza wygrał Festiwal w 1986 r. i zainaugurował następny. W Koncercie, chór prowadzony przez znakomitą dyrygentkę Małgorzatę Sapiechę - Muzioł zaśpiewał „Bogorodice Diewo radujsia"- bardzo często wykonywaną przez chóry modlitwę z radosną muzyką słynnego Estończyka A. Parta. Modlitwa ta, z muzyką innych kompozytorów w czasie tegorocznego Festiwalu była wykonywana wielokrotnie, dlatego też taki tytuł nadaliśmy omawianej Jubileuszowej płycie.

Po kolejnym utworze „Wieruju" z muzyką P. Czajkowskiego wykonanym przejmująco i z iście mołdawskim temperamentem przez artystycznych reprezentantów Państwowej Akademii Muzyki z Kiszyniowa, a prowadzonych przez wielokrotną laureatkę naszego Festiwalu Ilonę Stepan, na scenie zjawiły się przedstawicielki jednego z najstarszych na świecie Kościołów. Parafialny Zespół „Sachmos" z Armenii wykonał bardzo stary anonimowy hymn Maryjny. Po nich pojawili się goście z północy. Wykonujący w języku szwedzkim „Modlitwę Św. Symeona" luterański Chór „Św. Sofia" ze Sztokholmu (najlepszy chór parafialny Festiwalu w 2003r.), to potwierdzenie tak ważnej dla organizatorów idei otwartości na wszystkich wykonawców bez względu na konfesję i narodowość.

Kolejny raz na Festiwalu bardzo wdzięcznie zaprezentował się prowadzony przez S. Tarakanowa rosyjski dziecięcy Chór Państwowej Filharmonii w Rostowie nad Donem. Z typowym dla dzieci zaangażowaniem, z podziałem na 2 chóry zaśpiewali „Irmos" z Bożonarodzeniowego Kanonu. Drugie miejsce w kategorii chórów amatorskich zajął Żeński Chór „Elegia" z Mińska, który jako kolejny wykonawca zaśpiewał bardzo stary narodowy utwór „Wialikaje Biełaruskaje".

Piękną kompozycję M. Berezowskiego ze świetnie wykonaną przez młodego solistę G. Barbanoi partią solową prezentuje Chór Parafii Św. Dymitra z Kiszyniowa kierowany przez jego twórczynię i dyrygentkę Dianę Draguta.

W kategorii chórów uczelni muzycznych najlepszym okazał się festiwalowy nowicjusz - Chór słynnej Moskiewskiej Akademii Muzyki im. Gniesinych. Kierujący chórem Dmitrij Oniegin przedstawił w konkursie bardzo ciekawy program. Znalazł się tam również prezentowany na płycie, a po raz pierwszy wykonany w Polsce utwór z prawosławnego nabożeństwa żałobnego „Płaczu i ridaju", do którego muzykę skomponował żyjący w latach 1757 -1831, a odkrywany na nowo, polski kompozytor Józef Kozłowski, skąd inąd twórca wspaniałego Requiem na pogrzeb ostatniego Króla Rzeczypospolitej, a także pierwszego hymnu Rosji. To następny po S. Moniuszko, M. Rogowskim, K. Szymanowskim i K. Górskim przypomniany dzięki festiwalowi polski kompozytor tworzący również muzykę cerkiewną.

Kolejny raz gościliśmy na festiwalu Ojca Aleksandra Kiedrowa z Paryża. Kontynuator wspaniałych tradycji swojego ojca i dziadka wystąpił tym razem z legendarnym paryskim Chórem Soboru Św. Aleksandra Newskiego. Międzynarodowe Jury, któremu po raz dwudziesty dziewiąty przewodniczył wybitny kompozytor Romuald Twardowski, uznało chór za najlepszy w kategorii chórów parafialnych razem z prezentowanym później chórem z Sortowały. W ich wykonaniu prezentujemy dwa utwory.

Pierwszy to męskie wykonanie modlitwy „Razbojnika błagorazumnago" z muzyką urodzonego w podhajnowskiej wsi Dubiny absolwenta Warszawskiego Konserwatorium, Eugeniusza Jewieca. Muzyk, dyrygent i kompozytor całe swoje dorosłe życie poświęcił muzyce, a w szczególności chóralistyce. Założył i prowadził na emigracji (Europa, Afryka) wiele chórów, w tym również wykonujący kompozycję chór paryski. Drugi utwór to „Prokimien"- fragment psalmu zapowiadający czytanie Pisma Świętego. Kompozycję swojego dziadka, Protodiakon A. Kiedrow wykonuje razem z pełnym mieszanym składem.

Wśród dzieł prezentowanych na Festiwalu, bardzo rzadko wykonywane są kompozycje urodzonego w Symferopolu na Krymie amerykańskiego twórcy Borysa Ledkowskiego. Z tym większą przyjemnością prezentujemy fragmenty jego „Stichiry Paschi". Znakomicie, radośnie, z pełnią ekspresji ale i doskonałym wyczuciem klimatu utworu, wykonują go filharmonicy z Symferopola prowadzeni przez zafascynowanego twórczością wielkiego rodaka - Władimira Nikolenko.

Pierwszą część Koncertu Galowego zakończył po raz pierwszy uczestniczący w Festiwalu Chór Filharmonii w Jarosławiu. Pod dyrekcją Władimira Kontariewa, na co dzień wykładowcy Konserwatorium Moskiewskiego, pełni duchowości wykonali jedną z najważniejszych w liturgii prawosławnej modlitwę „Tiebie pojem" z muzyką A. Kastalskiego. Drugą część koncertu, bardzo nastrojowo (z zapalonymi świecami) anonimowym XII wiecznym hymnem „Pokłonicnije Christu" rozpoczęły prowadzone przez Swietłanę Wiesiełowską chórzystki Uniwersyteckiego Chóru „Lira" z Kiszyniowa. Piękne wykonanie (z burdonową nutą w tle) średniowiecznej monodii wprowadziło słuchaczy w nastrój bizantyjskiej modlitwy. Po chwili przed publicznością pojawili się reprezentanci jednego z najbardziej rozśpiewanego narodu, a zarazem przedstawiciele jednej z najstarszych Cerkwi. Męski parafialny Zespół „Nckrcsi" z Lagodekhi w Gruzji z właściwym sobie kaukaskim temperamentem zaprezentował modlitwę jeszcze starszą, bo z XII wieku.

Twórcą, którego zasługi dla rozwoju polifonicznej muzyki cerkiewnej są nieocenione, a którego utwory były dotychczas wykonywane na Festiwalu najczęściej, jest bez wątpienia wielki kompozytor Dymitr Bortniański. Fragment jego wspaniałego i chociaż trudnego, to jednak chętnie wykonywanego utworu „Tiebie Boga chwalim", śpiewa wspomniany już chór parafialny z Sortowały w rosyjskiej Karelii, przygotowany i prowadzony przez młodego, uzdolnionego dyrygenta o .Antonija Radina.

Wśród festiwalowych uczestników najwdzięczniejszymi wykonawcami są zawsze dzieci. Dziecięcy Chór Radia i Telewizji Litwy i jego dyrygentka Regina Maleckaite zasługuje na uwagę szczególną. Litwa to kraj, gdzie muzyka cerkiewna nie jest nazbyt popularna, a zatem ileż trzeba pracy dyrygentki i entuzjazmu nie znających słowiańskiego języka dzieci, aby dojść do takich rezultatów? Młodzi goście z Wilna wykonują kompozycję Dobri Christowa.

Po utworze bułgarskiego kompozytora (ucznia Antoniego Dworzaka) żyjącego i tworzącego na przełomie XIX i XX wieku, najlepszy chór amatorski świecki „Hajnówki 2007", czyli Chór Politechniki Kijowskiej prowadzony od kilku lat przez doświadczonego dyrygenta Rusłana Bondara, zaprezentuje drugie na tej płycie wykonanie modlitwy „Bogorodice Diewo radujsia". Tym razem z muzyką współczesnego rosyjskiego kompozytora Władimira Dowgania, pierwszego nauczyciela kompozycji równic znanego współczesnego kompozytora, a jednocześnie wysokiego dostojnika Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, Metropolity Iłariona (Grigorija Ałfiejewa). Po kompozycji współczesnej, ponownie uwadze Państwa polecamy modlitwę „Swietie tichij" nieznanego autora z XV wieku. Wykonał ją najlepszy w tym roku amatorski chór świecki, drugi nowicjusz wśród dotychczasowych laureatów Żeński Chór „Oriana" z Odessy, przygotowany i prowadzony przez Galinę Szpak.

Tytuł najlepszego chóru dziecięcego Jubileuszowej edycji Festiwalu zdobyła „Lira" ze stolicy Białorusi. Dyrygowany przez Jelenę Lacapniewą wykona prześliczny hymn Maryjny „Utoli moja pieczali" do muzyki swojej rodaczki Iriny Denisowej. Znakomita kompozytorka jeszcze jako dyrygentka chóru została laureatką naszego Festiwalu. Przed kilku laty wstąpiła do monasteru, gdzie m.in. prowadzi również chór.

Następny utwór to „Wielikoje Sławosłowije" (Wielka Doksologia). Wykonanie tego utworu wymaga naprawdę wielkiego chóralnego kunsztu. Znakomicie poradził sobie z tym Walentin Budilewski, który z Chórem Radia i Telewizji Mołdawii i solistą W. Kożokaru przepięknie wykonuje te modlitwę do muzyki wielkiego bułgarskiego kompozytora i dyrygenta Apostoła Nikołajewa Strumskiego.

Plejadę znakomitych uczestników Jubileuszowego konkursu z bardzo ciekawym i różnorodnym programem zaszczycił Chór Radia i Telewizji Białorusi. Prowadzony przez wielkiego dyrygenta Wiktora Rowdo, był kilkakrotnie na Festiwalu bezkonkurencyjnym. Tym razem z chórem w odmłodzonym składzie przyjechał znakomicie zapowiadający się Paweł Szepielew, dyrygujący na co dzień również Chórem Lingwistycznego Uniwersytetu Białorusi, z którym na Festiwalu dwa lata temu okazał się najlepszym w swojej kategorii.

W wykonaniu tego profesjonalnego zespołu prezentujemy dwa utwory. „Mahutny Boża", to nieoficjalny religijny hymn Białorusi stworzony przez wielkich emigrantów, poetkę Natalię Arsieńjewą i kompozytora Mikołę Rawieńskiego. Drugi utwór to modlitwa „O Tiebie radujetsia" z muzyką specjalnie skomponowaną przez wielkiego przyjaciela Festiwalu Romualda Twardowskiego z okazji XXX lecia imprezy.

Prapremiera utworu odbyła się w czasie Koncertu Inauguracyjnego, a wykonał ją Państwowy Chór Rosyjski im. A. Świesznikowa dyrygowany przez Borysa Tewlina, który tak jak i chór jest również naszym Laureatem.

Koncert Galowy zakończył najlepszy bezapelacyjnie profesjonalny chór XXX lecia, Kameralny Chór Filharmonii w Astanie. Kazachscy artyści kierowani przez Jerżana Dautowa powtórzyli swój sukces sprzed 5 lat, kiedy to nikomu nieznani wygrali konkurs XXV lecia. Na płycie znakomicie prezentują dwa utwory: paraliturgiczną kompozycję S. Rachmaninowa „Pantielej celitiel" i modlitwę „Angieł wopijasze” z muzyką rosyjskiego kompozytora M. Musorgskiego.

Rozentuzjazmowana publiczność nie chciała artystów wypuścić ze sceny. Bisując zostali. Na estradzie Filharmonii pojawił się piszący te słowa i zaprosił na scenę dwa ostatnio śpiewające chóry a także Gruzinów. „Na ich tle" podziękował wszystkim dotychczasowym wykonawcom i wszystkim ludziom dobrej woli za okazaną dotychczas pomoc. Do tych słów dołączyły się muzycznie chóry, w tym również ks. Szurbaka, co prezentujemy na niniejszej płycie w pozycji Finał. Później były tylko kwiaty i brawa, brawa, brawa.

Do muzycznych podziękowań z życzeniami duchowych i artystycznych wrażeń przy słuchaniu nagrania, jeszcze raz dołącza się autor tekstu.

Mikołaj Buszko
- inicjator i organizator trzydziestu edycji Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Cerkiewnej - „Hajnówka".